چرا و چطور جامعه و رسانه‌ها می‌توانند در زمینه فرهنگ‌سازی برای قاعدگی دختران و زنان موثر باشند و اهمیت این موضوع در چیست؟
ترس از طرح قاعدگی در بین دختران و زنان
بخش بزرگی از جامعه ما را دختران و زنان تشکیل می‌دهند و برخلاف برخی تفکرات اشتباه، قاعدگی فقط یک مسئله زنانه نیست و همه جامعه باید برای برخورد با آن از نظر فرهنگی و رفتاری آماده باشد.
با دکتر سیمین کاظمی که پزشک و جامعه‌شناس است، درباره ضرورت فرهنگ‌سازی قاعدگی و اهمیت این موضوع گفت‌و‌گو کردیم.
سوءتفاهم‌ها درباره یک مسئله فیزیولوژی زنانه
چرا هنوز موضوع عادت ماهانه در جامعه ما یک تابو به حساب می‌آید؟ این از آن دسته سوال‌هایی است که همیشه از خودم می‌پرسیدم و پاسخش را از سیمین کاظمی گرفتم: «در طول تاریخ فرهنگ مسلط و غالب فرهنگ مردسالاری بوده است، در این فرهنگ محدودیت‌هایی بر بدن زنانه اعمال شده، چنان‌که اجازه ظهور و بروز در سپهر عمومی نیافته است. یعنی هر موضوعی که مربوط به بدن زنان بوده به شکلی رازگونه درآمده است. عادت ماهانه هم که مربوط به فیزیولوژی بدن زن است موضوعی است که مشمول این محدودیت‌ها بوده که تا امروز هم ادامه دارد. هنوز هم تصورات نادرستی درباره قاعدگی وجود دارد که البته بعضی از آن‌ها به تدریج کم‌رنگ و بعضی هم تقویت شده‌اند. مثلا این‌که همه زنان هنگام قاعدگی عصبی و پرخاشگرند و در نتیجه قاعدگی به عنوان نوعی جنون ادواری تفسیر می‌شود! در حالی که ممکن است بعضی زنان در دوره قاعدگی تحمل کمتری نسبت به ناملایمات و فشارهای بیرونی داشته باشند.» اصلا یکی از دلخوری‌های شایع زنان در این دوره این است که وقتی با یکی از اعضای خانواده درباره عادت ماهانه حرف می‌زنیم، بعد از مدتی همان عوارض را با تعابیر زشت به ما نسبت می‌دهند.
مسکوت گذاشتن قاعدگی به ضرر جامعه است
همه‌مان می‌دانیم در دنیای امروز رسانه‌ای برنده است که در فرهنگ‌سازی پیش‌قدم باشد و به مردم آگاهی بدهد. همین الان هم برای فرهنگ‌سازی درباره عادت ماهانه خانم‌ها و برخورد خانواده و … دیر است و چه بهتر که رسانه‌ها یک دستورالعمل جدی، علمی و متناسب با فرهنگ ایرانی را طراحی کنند تا در زمینه قاعدگی به خصوص در دوره نوجوانی دخترها آگاهی‌بخش باشند. می‌دانیم که ادامه روند در پستو نگه داشتن این مسئله و نبود فرهنگ‌سازی درباره آن، یعنی رسانه‌های جمعی باز هم مرجعیت خود را در این زمینه از دست خواهند داد و افراد غیرکارشناس در بسترهایی مثل شبکه‌های اجتماعی محتوای غیراستاندارد را برای مردم تولید می‌کنند تا این خلأ پر شود. کاظمی معتقد است مسکوت گذاشتن موضوع قاعدگی شاید پیامد منفی برای سلامت جسمی و روانی و اجتماعی زنان داشته باشد؛ این موضوع به خصوص در دوره نوجوانی بسیار اهمیت دارد و تاکید می‌کند: «آموزش دادن به دختربچه بسیار مهم است. اهمیت دارد او آمادگی مواجهه با اولین خون‌ریزی را داشته باشد. قاعدگی یک ویژگی فیزیولوژیک زنان است و نباید با پنهان‌کاری به عنوان یک امر شرم‌آور درک، یا برای زنان به عامل ناتوانی و بازماندن از فعالیت های عادی تبدیل شود. در این خصوص کل جامعه شامل مردان و زنان نیاز به آموزش دارند.»
جنس مخالف درباره قاعدگی آموزش ببیند
موضوع مهم دیگر درباره مسئله قاعدگی یا عادت ماهانه، لزوم فرهنگ‌سازی در خانواده و نقش جنس مخالف به‌خصوص پدر و حتی برادر در خانواده برای برداشتن یک قدم مثبت است. این جامعه‌شناس درباره نقش خانواده و فرهنگ‌سازی آن‌ها توضیح می‌دهد: «والدین می‌توانند با شروع علایم بلوغ به دخترشان یاد بدهند که خون‌ریزی ماهیانه یکی از مراحل بلوغ و یک موضوع طبیعی است. والدین باید آن قدر آگاهی داشته باشند که اگر از قاعدگی دخترشان مطلع شدند، مواجهه منطقی و درست با این موضوع داشته باشند. یعنی طوری برخورد نکنند که گویی بچه کار شرم‌آوری انجام داده و آن را پنهان کند. عموما مردان و پسران اطلاع کمی از قاعدگی زنان دارند، به این علت که به آن‌ها آموزش داده نشده و کسی در این مورد با آن‌ها صحبت نکرده است. ظاهرا چون مردان خودشان قاعدگی را تجربه نمی‌کنند، پس از آگاهی درباره آن بی‌نیاز هستند. اما از آن‌جا که مردان با زنان به انحای مختلف چه در خانواده و چه در اجتماع در ارتباط هستند، لازم است از قاعدگی و مشکلات زنان در این دوره آگاه باشند، تا بتوانند مواجهه بهتری با زنان داشته باشند. مطالب آموزشی در رسانه‌ها، مدارس و محل کار می‌تواند به مردان کمک کند که درک درست و دقیقی از قاعدگی زنان به دست آورند. به این ترتیب زنان کمتر دچار احساس شرم و ناراحتی خواهند شد و درک و رعایت بیشتری از مردان خواهند دید.»
پرداختن به قاعدگی در رسانه به قبح‌زدایی از آن کمک می‌کند
«تلویزیون و رسانه‌های جمعی از مهم‌ترین منابع اطلاع‌رسانی و آگاهی جامعه هستند.» این پزشک و جامعه‌شناس با این مقدمه پرداختن به موضوع قاعدگی در رسانه‌ها را از دو منظر مهم می‌داند و توضیح می‌دهد: «پرداختن به قاعدگی در رسانه‌ها، اول به عادی‌سازی طرح عادت ماهیانه در عرصه عمومی و قبح‌زدایی از آن کمک می‌کند و دوم این‌که می‌تواند اطلاع درست به مخاطبان بدهد و باعث شود خرافات و شبه علم موجب تهدید سلامت زنان نشود. البته در شرایط فعلی متاسفانه برخی از برنامه‌های تلویزیون در موضوع سلامت سعی وافر در انتشار شبه علم دارند و ممکن است اطلاعات معتبر و موثق و علمی به مخاطب ارائه ندهند.» او با اشاره به این‌که آموزش و پرورش هم باید وارد گود فرهنگ‌سازی شود، اضافه می‌کند: «بهتر است آموزش و پرورش درباره آموزش قاعدگی و بهداشت قاعدگی برای دانش آموزان پایه پنجم و ششم و بالاتر برنامه‌ریزی کند. در این دوره دختربچه‌ها باید نحوه مواجهه با خون‌ریزی قاعدگی را یاد بگیرند که این تغییرات فیزیولوژیک برای آن‌ها غیرمنتظره نباشد، بدانند که بدن زنان و فیزیولوژی آن امر خجالت‌آوری نیست و بتوانند از خودشان در دوره قاعدگی مراقبت کنند، مشکلاتشان را بیان کنند و در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنند.»
خانه بهداشت در روستاها می‌تواند به دختران آموزش بدهد
کاظمی با بیان این که در موضوع قاعدگی نباید تنها روی شهرها متمرکز شد و رعایت بهداشت قاعدگی در شهرهای کوچک و روستاها هم بسیار اهمیت دارد، می‌گوید: «بهداشت قاعدگی شامل مجموعه‌ای از اقدامات است که توصیه می‌شود برای حفظ سلامت و راحتی زنان در دوره قاعدگی انجام شوند. در مناطق روستایی بهورزهای خانه بهداشت می‌توانند کمک‌کننده باشند و به دختران آموزش بدهند و وسایل لازم مثل پد بهداشتی رایگان در اختیار آن‌ها قرار دهند. لازم است وزارت بهداشت راهنما و دستورالعمل و منابع لازم را برای این کار فراهم کند. همچنین دولت باید به منظور حفظ بهداشت و سلامت و افزایش رفاه زنان، پد بهداشتی رایگان برای سرویس بهداشتی‌های عمومی به خصوص در مناطق محروم و فقیرنشین و روستایی تامین کند. همچنین متن‌های علمی درباره بهداشت قاعدگی البته به زبان ساده و قابل فهم در این مکان‌ها قرار داده شود.»
Fear of menstruation among girls and women
