در دهه چهارم زندگی که روند ضعف بدن و کاهش انعطاف‌پذیری عضلات، تاندون‌ها و رباط‌های پا آغاز می‌شود، ضرورت ورزش و تغذیه مناسب بیش از پیش خود را نشان می‌دهد
نویسنده: واشقانی فراهانی
چهره بیمار کمتر از پنجاه سال را نشان می‌دهد اما آنقدر تکیده و رنجور است که انگار یک قرن زندگی پرفراز و نشیب را پشت سر گذاشته و به اینجا رسیده است.
در مطب دکتر طاقت ندارد تا نوبتش شود. درد تا عمق وجودش نفوذ کرده و استخوان پایش آنقدر ورم کرده که به ناچار دمپایی پلاستیکی مردانه‌ای پوشیده تا پایش تحت فشار نباشد. او نگران از دست دادن پایش است؛ پایی که هم استخوانش ترک خورده و هم دچار زخم دیابتی شده است… زن میانسال نفس بریده از درد می‌گوید: این همه درد و درگیری از همان روزی شروع شد که احساس کردم دیگر پاهایم انعطاف سابق را ندارد و وقتی سر سفره می‌نشینم، چهار زانو نشستن برایم سخت شده و به گفته پزشک، دچار محدودیت حرکتی شده‌ام؛ مشکلات ناشی از ضعیف شدن ساختارهای پا. هر چند پزشک ارتوپد دستور آب درمانی و راه رفتن در استخر داده بود، اما جدی نگرفتم. سرپیچی کردم و خودسرانه ورزش صبحگاهی در پارک نزدیک خانه را شروع کردم تا به اصطلاح استخوان‌هایم نرم شود. اما قند خونم پایین آمد و بی‌حال روی زمین افتادم. از همان جا بود که پایم آسیب دید و ورم کرد. کم کم خراش‌های روی پوستم هم عمیق‌تر و عفونی شدند و حالا…
«پا قلب دوم نامیده می‌شود» شاید نخستین توصیه برای نشان دادن اهمیت مراقبت و نگهداری از این عضو مهم و حساس است که کمک زیادی به سبک زندگی سالم می‌کند.
یک فروشنده تجهیزات پزشکی به این اشاره دارد که حفظ سلامت پا در زندگی روزمره آنقدر مهم است که پا را ستون بدن می‌گویند. یعنی آنکه یک عمر به تعداد روزهای زنده بودنت قرار است زیر بار این جسم بایستد و آن را نگه دارد. اما تا وقتی درد پا و مشکلات دیگر را در این ناحیه تجربه نکنیم، از سلامت پاهای خود غافل‌ایم و برای بهداشت پای خود برنامه‌ای نداریم. سمانه ۱۵ سال است که در این شغل سابقه و با مراجعان زیادی سروکار دارد. او می‌گوید: مردم برای حفظ سلامتی، مراجعه به دندانپزشک و ترمیم دندان‌ها را در برنامه زندگی خود دارند یا وضعیت سلامت سیستم قلب و گردش خون همیشه مورد توجه زنان و مردان در هر سنی است. حتی معاینات چشم‌پزشکی را نیز غافل نیستند.
اما کمتر کسی به فکر سلامت پاهایش است و معمولاً کاری بیشتر از کوتاه کردن ناخن برای بهداشت پا انجام نمی‌دهند. غافل از آنکه مشکلات مربوط به پا مسائل شایعی هستند که زندگی برخی از افراد را به خاطر عوارض غیرقابل جبرانش، تحت تأثیر قرار می‌دهند.
دکتر داریوش جلیلی به بیشترین گلایه بیماران از ناراحتی‌های پا اشاره دارد که برخی دچار مشکلاتی مانند تعریق زیاد، بوی بد یا مشکلات ناخن هستند و بعضی از آنها نیز دچارعوارض دردناک انحراف شست پا یا شکستگی تنشی شده و در انجام فعالیت‌های روزمره خود دچار محدودیت شده‌اند. اما کمتر به یک متخصص بیماری‌های پا مراجعه می‌کنند؛ مگر اینکه به دیابت یا روماتیسم مفصلی مبتلا باشند.
او به این نکته اشاره می‌کند که ساختار پا در گذر زمان تغییر می‌کند و تغییرات طبیعی در پاها باعث ایجاد درد در آنها می‌شود. او توصیه می‌کند در دهه چهارم زندگی که روند ضعف و کاهش انعطاف‌پذیری عضلات، تاندون‌ها و رباط‌های پا آغاز می‌شود، ضرورت ورزش و تغذیه مناسب بیش از پیش خود را نشان می‌دهد. اما اگر بدون ایجاد آمادگی شروع به ورزش یا دویدن کنید، احتمال ایجاد شکستگی تنشی در استخوان‌های پا وجود دارد. شکستگی تنشی، ترک خوردن استخوان در اثر فشارهای مکرر است. پس بهتر است به آرامی ورزش کنید و از انجام حرکات شدید بپرهیزید.
این دکترای حرفه‌ای پزشکی معتقد است، مشکلات دهه پنجم زندگی که بسیاری از افراد دچار درد پا و مشکلات ناشی از ضعیف شدن ساختارهای پا می‌شوند، در واقع از ۳۰ سالگی شروع شده است و بسیاری از افراد در این گروه سنی در انتهای یک روز طولانی، متوجه درد پاهای خود شده و اغلب دچار مشکلات پا می‌شوند. از بیماری‌های شایع در این سن می‌توان به انحراف شست پا اشاره کرد که به‌دلیل تراز نبودن استخوان پا، ایجاد شده و باعث بروز برآمدگی استخوانی در پایه انگشت شست می‌شود. همچنین بیماری انگشتان چکشی و قارچ ناخن پا نیز از بیماری‌های ناخوشایند شایع در این برهه از زندگی است.
دکتر داریوش جلیلی اشاره دارد که در سن ۵۰ سالگی، به طور معمول نیمی از محتویات چربی موجود در کف پا از بین می‌رود. همچنین کاهش سطح استروژن در خانم‌ها پس از یائسگی ممکن است باعث کاهش تراکم استخوان و در نتیجه افزایش خطر شکستگی‌های تنشی در استخوان پا شود. افراد در این گروه سنی بیشتر در معرض پینه و میخچه پا هستند. مشکلات مربوط به سلامت پا و بیماری‌های مزمن که در پاها بروز می‌کنند نیز در این گروه سنی بیشتر دیده می‌شود.
از نگاه رئیس انجمن دیابت هرچند مشکلات سلامت پا، مسأله‌ای شایع است اما افراد مبتلا به دیابت به مراقبت بیشتری نیاز دارند. درد پا در افراد مسن ممکن است نشانه اولیه بیماری‌های وابسته به سن مانند دیابت، التهاب مفاصل و مشکلات سیستم گردش خون باشد. مشکلات پا ممکن است تعادل را نیز مختل کنند. او تأکید می‌کند: برخی از اشخاص دیابتی، مجبور به قطع پای خود شده‌اند و این مسأله دردناک، زندگی آنها و اطرافیانشان را تحت تأثیر قرار داده است. اگر مبتلا به دیابت هستید، هوشیار باشید که آسیب عصبی، گردش خون ضعیف و عفونت می‌تواند منجر به مشکلات جدی در پاهایتان شود. بنابراین با کنترل قند خون، مدیریت دیابت و سبک زندگی سالم به سلامت پاهای خود کمک کنید.
وی به بیشترین گلایه بیماران از ناراحتی‌های پا اشاره دارد که آنها را در انجام فعالیت‌های روزمره‌شان دچار محدودیت کرده است اما کمتر به یک متخصص بیماری‌های پا مراجعه می‌کنند؛ مگر اینکه به دیابت یا روماتیسم مفصلی مبتلا باشند.
دکتر جلیلی اشاره به این دارد که جنسیت و نوع شغل، ارتباط زیادی به ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات پا دارد. زنان بیشتر از مردان دچار درد شدید پا می‌شوند که ممکن است به‌دلیل نوع کفش خانم‌ها باشد. همچنین گروهی از مشکلات پا به ویژگی‌های شغلی افراد نسبت داده شده‌اند، مانند التهاب مفاصل پا، بدشکلی‌های انگشتان، فشرده شدن اعصاب بین انگشتان، صافی کف پای اکتسابی، گزگز، بی‌حسی و درد پا. مثلاً افرادی که به واسطه شغل خود مجبور هستند مسافت‌های طولانی را پیاده‌روی کنند یا ساعت‌های زیادی بایستند، بیشتر در معرض خطر هستند.
«پاهایتان را از نظر تغییرات نگران کننده، مرتب بررسی کنید» فقط یک توصیه پزشکی نیست. این کار در صورتی که به دیابت یا روماتیسم مفصلی مبتلا باشید، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. دکتر جلیلی توضیح می‌دهد مواردی که باید جست‌وجو و بررسی شوند، شامل لک‌های قرمز، کبودی، پینه یا میخچه هستند. اگر درد پای مداوم یا شدید را تجربه می‌کنید، بهتر است خودتان آن را درمان نکنید. برخی از موارد درد پا ممکن است به‌دلیل مشکلات در راه رفتن ایجاد شود. سفت شدن رباط‌ها یا التهاب مفصلی در مفصل ران ممکن است باعث ناپایداری و بی‌ثباتی هنگام راه رفتن شود و فشار غیر یکنواختی را به پاهای شما وارد کند که بهداشت و سلامت پا را به خطر می‌اندازد. فیزیوتراپی یا استفاده از کفی‌های طبی کفش ممکن است کمک‌کننده باشد. دردی که زندگی روزمره شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اصلاً نباید نادیده گرفته شود.
حواستان باشد؛ درد یک موضوع عادی نیست. در واقع پیامی برای توجه فرد به مشکل به‌وجود آمده است.
