سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده که افسردگی تا سال ۲۰۳۰ میلادی به شایع‌ترین عامل بیماری‌ها تبدیل خواهد شد؛ برای پیشگیری چه کنیم؟
نویسنده : آسیه ملک‌دار | دکترای تخصصی روان‌شناسی و مدرس دانشگاه
پیشگیری به عنوان یک رویکرد سیاست‌گذارانه نقش بسیار مهمی در ارتقای سلامت روان و کیفیت زندگی دارد و حالا پیشگیری از افسردگی، بیش از هر زمان مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس پیش‌بینی سازمان جهانی بهداشت (WHO) تا سال ۲۰۳۰ این بیماری به شایع‌ترین عامل بیماری‌های جسمی و مرگ‌ومیر در جهان تبدیل خواهد شد و بیشترین بار را برای بهداشت جهان در پی خواهد داشت. در این مطلب، چند نکته مهم درباره افسردگی می‌گوییم و چند توصیه به والدین داریم تا این اختلال را قبل از این‌که دیر شود، در کودکان‌شان شناسایی و سپس درمان کنند.
افسردگی بیشتر به خود فرد آسیب می‌زند
افسردگی یک بیماری خلقی است که باعث کاهش کیفیت زندگی افراد و افت عملکرد شغلی، بین فردی و اجتماعی آنها می‌شود. برنامه مهارت‌های زندگی یکی از قدیمی‌ترین برنامه‌های پیشگیرانه برای داشتن روانی سالم است. یکی از این ۱۰ مهارت زندگی، مهارت پیشگیری از افسردگی است. به‌طور کلی اختلالات به دو دسته درونی‌ساز و برونی‌ساز تقسیم بندی می‌شوند. اختلالات درونی‌ساز بیشتر به خود فرد آسیب می‌زند و بیشتر درون فرد را درگیر می‌کند، مثل فردی که دچار اضطراب یا افسردگی است و خیلی نمود بیرونی ندارد، اما در اختلالات برونی‌ساز، اختلال یا مشکل بیشتر متوجه دیگران است همانند اختلال سلوک یا بیش‌فعالی.
افسرده‌ها چه کنند؟
علامت اصلی افسردگی، احساس غمگینی مداوم و نداشتن علاقه به انجام اموری است که فرد پیش از این به راحتی انجام می‌داده است. در صورتی که این علایم بیش از دو هفته طول بکشد و در عملکرد روزانه فرد اختلال ایجاد کند، به آن بیماری افسردگی اساسی گفته می شود. علایم دیگری هم ممکن است در مبتلایان به افسردگی دیده شود که عبارت است از: کاهش سطح انرژی، کاهش یا افزایش اشتها، کاهش یا افزایش میزان خواب، احساس اضطراب و بی‌قراری، تحریک پذیری و زود از کوره در رفتن، کاهش تمرکز، کاهش قدرت تصمیم گیری، احساس بی ارزشی یا پوچی، احساس ناامیدی، احساس گناه و افکار خودکشی و آسیب به خود. در این بین، اگر علایم‌تان خفیف است، کار و زندگی شما را مختل نکرده یا سلامت‌تان را تحت تاثیر قرار نداده، می‌توانید قبل از رفتن نزد متخصص دو یا سه هفته صبر کنید تا ببینید علایم‌تان خود به خود بهبود پیدا می‌کند یا خیر. اما علایم جدی‌تر نیازمند توجه فوری و مراجعه به روان‌شناس است.
آیا افسردگی درکودکان داریم؟
افسردگی در کودکان ممکن است پنهان باشد و شبیه افسردگی در بزرگ سالان نیست، یعنی همان روند را طی می‌کند اما در دوره‌های مختلف سنی نمودهای مختلفی دارد، مثلا در نوزادی به یک شکل و در پیش دبستانی به یک شکل و در نوجوانی و دوره‌های بعد به شکل‌‌های متفاوت خود را نشان می‌دهد. کودکان پیش‌دبستانی افسرده ممکن است به شدت اندوهگین و هراسان باشند. آنها به کلی فاقد نشاط، جنب‌و‌جوش و میل به بازی که در بیشتر کودکان در این سن دیده می‌شود، هستند. بیشتر نوجوانان مبتلا به اختلال خلقی هرگز احساس غم را گزارش نمی‌دهند بلکه افسردگی آنها از طریق خلق تحریک‌پذیر بروز پیدا می‌کند. بنابراین والدین باید نشانه‌ها و اختلال‌های روانی را که در نوجوانی شایع است،بشناسند تا در صورت دیدن این نشانه‌ها از کمک متخصصان استفاده کنند.
۴ تاثیر افسردگی روی عملکرد کودکان‌و‌نوجوانان
افسردگی عملکرد کودک و نوجوان را در چند حوزه تحت تاثیر قرار می‌دهد:
خلق | در کودکان افسرده میزان غم و اندوه بسیار بیشتر و پایدارتر از احساس غم طبیعی است و مشکلات دیگری که اغلب با افسردگی همراه هستند عبارت اند از: تحریک‌پذیری، احساس گناه، احساس شرم و حساسیت بیش از اندازه به انتقاد.
رفتار | در کودکان افسرده رفتارهایی به صورت بی‌حوصلگی و بی‌قراری زاینده، گریه‌های شدید، کاهش فعالیت، کم حرفی، اعمال پرخاشگرانه یا منفی‌بافی مانند گفتن حرف‌های نیش‌دار، جیغ‌زدن یا رفتارهای مخرب بروز پیدا می‌کند.
تغییر در نگرش | آنها دچار احساس بی‌ارزشی و کاهش عزت‌نفس می‌شوند. به‌تدریج از آینده می‌ترسند و متقاعد می‌شوند که محکوم به شکست هستند و در پی این تغییر نگرش خطر خودکشی هم افزایش می‌یابد.
تغییرات فیزیکی| بسیاری از کودکان افسرده دچار مشکلات خورد و خوراک می‌شوند. بی‌اشتهایی، صبح زود از خواب بیدار شدن یا بیدار شدن‌های مکرر در طول شب بسیار شایع است. شکایت از بیماری‌های جسمی مثل سردرد، تهوع و دردهایی که برطرف نمی‌شوند و فقدان همیشگی انرژی شایع است.
اهمیت تشخیص افسردگی فرزند توسط والدین
این مشکل شایع روان‌شناختی در صورت شناسایی می‌تواند به‌طور موفقیت آمیزی درمان شود و برای درمان آن هم روان‌درمانی و دارودرمانی در کنار یکدیگر به کار برده می‌شود. اما زمانی که این مسئله در نوجوان شناسایی نشود منجر به پیامدهای دیگری همچون افت عملکرد تحصیلی، کاهش روابط اجتماعی، نداشتن انگیزه، کشیده شدن به سمت مواد مخدر و زمینه‌ساز دیگر مشکلات سلامت روان به ویژه در بزرگ سالی خواهد شد.
