نویسنده: غفار پارسا
قانون شهرداری ایران برای اداره شهر، شورای اسلامی و شهردار را در نظر گرفته و رابطه بین این دو را بر پایه اصولی که در سیستم شورا یا انجمن شهر و شهردار انتصابی معمول است بنا نهاده است. طبق این رویه شهردار از طرف شورای اسلامی شهر منصوب می گردد. اختیار شورای اسلامی شهر در انتصاب و کنترل کار شهردار رابطه بین شهردار و شورا را مستقیم، ساده و قابل انعطاف می نماید.
هر یک از اعضاء شورای اسلامی شهر در عین اینکه در موقع اتخاذ تصمیم درباره مسائل مختلف شهری نظریات خود را ابراز می کند و برای قبول آن کوشش می نماید، بطور انفرادی حق برقراری رابطه با دستگاه شهرداری و سعی در پیشبرد نظریات خود را ندارد.
اختیاری که شورای شهر در کنترل امور شهرداری و عزل و نصب شهردار دارد باعث می شود که ریاست سازمان شهرداری را به کسی بسپارد که مورد اعتماد کامل او بوده و در واقع محرم اسرار و مشکلات شورا باشد. رابطه اداری شهرداری با شورای اسلامی شهر اختلاف کلی با روابط قانونی و سیاسی او با آن شورا دارد.
برای توضیح این مطلب ذکر این نکته لازم است که بطور مثال قانون، حق عزل و نصب کارمندان را به شهردار واگذار نموده یا شورای اسلامی شهر را در تصویب قراردادهای ساختمانی، مقررات شهرداری و نظارت در امور شهر مختار نموده است. اگر توجه نمائیم هیچیک از این مقررات جنبه مثبت ندارند، یعنی اگر شهردار در عزل و نصب کارکنان شهرداری به موقع اقدام ننماید، یا ، نظارت و مراقبت لازم را در کارهای شهرداری اعمال نکند، هیچیک از نظر قانون مستوجب مجازات شناخته نمی شوند حتی اگر از نظر افکار عمومی مقصر شناخته شوند.
شورای اسلامی شهر و شهردار در عین حال که کلیه مقررات و محدودیتهای قانونی را در نظر می گیرند باید روابط خود را بر اساس اصول سازمانی که صحت آنها با تجربه و آزمایش به اثبات رسیده استوار سازند.
انجام این کار با توجه به این موضوع که هدف سازمان شهرداری در درجه اول تأمین وسایل رفاه و آسایش ساکنین شهر با پیروی از اصول و قواعد دموکراتیک است، سازگار است. اگر شورای اسلامی شهر تصمیمهای خود را مدبرانه اتخاذ نماید و شهردار نیز تصمیمهای شورا را با زیرکی به مورد اجرا گذارد، اجتناب از افتادن در دست اندازهای قانونی و سیاسی به سهولت ممکن خواهد بود. درسیستم شورای شهر و شهردار انتصابی از نظر تئوری، شورای شهر مسئول تعیین هدف و اتخاذ تصمیم درباره روش کلی کار است و شهردار وظیفه اجرای سیاست و رسیدن به هدفی است که از طرف شورای شهر تعیین می گردد. در عمل تعیین حد فاصل بین جایی که هدف و سیاست تعیین می گردد و آنجا که اجرای سیاست شروع می شود مشکل است. به عبارت دیگر اگر بگوئیم شورای شهر فقط مسئول تعیین هدف و سیاست است و شهردار نیز فقط وظیفه اجرای تصمیمهای شورا را به عهده دارد مرتکب اشتباه شده ایم.
رفع مشکلات شهرداری نیاز به همکاری متقابل شورای شهر و شهردار دارد. بطور مثال یکی از موضوعات مهمی که سازمان شهرداری همه ساله با آن مواجه است، بودجه است. شهردار بودجه را تنظیم می کند. شورای شهر بودجه تنظیم شده را مورد مطالعه قرار داده و پس از جرح و تعدیل لازم تصویب می نماید. پس از تصویب بودجه از طرف شورای شهر و ابلاغ آن به شهردار، او مسئول اجرای بودجه است. ملاحظه می شود در این وظیفه مهم با اینکه حد فاصل قانونی بین وظایف شورای شهر و وشهردار رعایت گردیده، با وجود این تهیه و اجرای یک بودجه خوب نیاز به همکاری متقابل بین شورای شهر و شهردار دارد.
آنچه که باید در این زمینه مورد توجه قرار گیرد این است که شورا پس از تصویب مصوبات خود نباید در اجرای آنها رأساً مداخله نماید. در اجرای سیاست نیز شهردار باید بعنوان مسئول و منصوب از طرف شورای شهر انجام وظیفه نموده و هر گونه اطلاعات لازم برای اتخاذ تصمیم را در اختیار شورای شهر قرار دهد و به هیچ وجه برای تحت نفوذ قرار دادن شورای شهر قدمی برندارد و در اجرای مصوبات شورا نیز اهمال نورزد حتی اگر تصمیمهای شورا برخلاف نظر شخصی او باشد.
