آگاهی از هوای اسفند از گذشته های دور در میان ایرانیان و به ویژه ساکنان گیلان ، اردبیل و آذربایجانها به دلایل مختلف اهمیت زیاد داشته و مورد توجه بوده است.
آمادگی برای پیشباز سال جدید با خانه تکانی ، رفتن به مسافرت ، رونق خرید و فروش در کوچه و بازار و خریدهای روزهای پایانی سال و نظایر آن از مواردی هستند که چگونگی وضعیت هوا را در ماه اسفند برای مردم با اهمیت زیاد همراه میکند.
اما امسال اظهارات یک پیش کسوت علم هواشناسی دربارهء چگونکی وضعیت هوا طی ماه اسفند در مصاحبه با یک خبرگزاری بیشتر از سالهای قبل مردم را به موضوع حساس و سر و صدای زیادی به پا کرد.
از حدود ۱۰ روز مانده به آغاز اسفند مطالب فراوانی در زمینه وضع هوا طی این ماه در محافل رسمی و غیررسمی و ازسوی متخصصان یا عوام مطرح شد.
سخنان آقای اردکانیان دربارهء وضعیت جوی اسفند ماه امسال و پیش آگاهی نادرست او در این زمینه با ایرادهای فراوان همراه بود. او لقب پیش کسوت علم هواشناسی ایران را گرفته اما تاکنون به این موضوع پی نبرده است که ارایه گزارش وضع هوا برای بیشتر از یک ماه برای یک کشور یا منطقه آن هم نه به عنوان پیش آگاهی بلکه پیش بینی قاطع منطقی نیست.
آنگونه که بارها ازسوی بنده تاکید شده است ادعای پیش بینی برای بازه زمانی بیشتر از یک ماه برای یک کشور و یا منطقه حتی ازسوی معتبرترین مراکز هواشناسی و کارشناسان زبدهء این علم بطور کامل بی اساس است و علم بشر تاکنون به مرحله ای نرسیده است که بتواند چنین پیش بینی هایی را با درصد خطای اندک انجام بدهد و شاید تا دنیا باقیست امکان تحقق این موضوع وجود نداشته باشد.
آقای اردکانیان در این مصاحبه از خسارات جانی و مالی چند صد میلیارد تومانی به واسطه پیش بینی های نادرست هواشناسی سخن به میان آورده بود. از خسارات به کشاورزان گرفته تا سقوط هواپیماهای مسافری براثر دادن مجوز پرواز در شرایط بد جوی به واسطهء پیش بینی غلط هواشناسی!
البته این اظهارات تند آقای اردکانیان علیه هواشناسی ، منطبق با واقعیت است و بسیاری از مخاطبان این سازمان بارها این موضوع را بطور ملموس درک کرده اند. باید واقعیت را پذیرفت اینکه مرکز رسمی یعنی سازمان هواشناسی ایران وقتی قادر نیست پیش بینی های کوتاه مدت یک هفته ای با درصد خطای پایین ارایه نماید چگونه میتوان از پیش بینی های میان و بلند مدت سخن گفت؟
🔸دادن لقب دیوانه به هوای ماه اسفند امسال موضوع شگفت انگیز دیگری بود که ازسوی این پیش کسوت مطرح شد و معلوم نشد که او برچه اساسی این لقب را داده است؟ هرچند گفته شد که او از رخنهء توده هوای بسیار سرد به شمالشرق و سپس شمالغرب ایران در نیمهء اول اسفند خبر داده و روی همین اصل ماه اسفند امسال را دیوانه خطاب نموده است!
چندین مقام هواشناسی و رییس این سازمان بطور آشکار به طرح این واژه و انتقادهای این پیش کسوت از پیش بینی های اغلب نادرست هواشناسی ایران واکنش نشان دادند.
البته اسفند را از یک جهت میتوان دیوانه دانست اما نه بطور صرف اسفند امسال بلکه در تمام سالها چون این ماه در برهه ای از سال قرار گرفته است که براساس تقویم اصیل ایرانی دو فصل سرد درحال جابجایی هستند و زمستان سرد جای خود را به فصل بطور نسبی گرم بهار میدهد.
در کرانه ی خزر و شمالغرب و به ویژه پهنهء مرکزی استان اردبیل که دارای وضعیت ناهمواری خاص و نیز مسیر گذر جریانهای کمفشار و پرفشار ، ناوه ها و توده هواهای مخنلف است این فصل همواره پر افت و خیزتر است. فراوانی طوفانهای فون (گرمیج) ، افزایش و یا کاهش شدید دما ، بارش باران ، برف و بوران و … از جمله پدیده هایی هستند که در ماه اسفند وقوع آنها در شمالغرب و به خصوص منظقهء اردبیل بالاست.
گذری بر هوای روزهای مانده اسفند :
ساکنان غزب خزر ، شمالغرب و اردبیل طی دهه ی اول اسفند با هوای کم بارش و معتدل مواجه بودند.
نقشه ها نشان میدهند تا ۱۵ این ماه کم و بیش به همین منوال خواهد گذشت. طی این مدت گرمیج گاهی طوفانی پدیده ی عمده خواهد بود. این پدیده که در هواشناسی به باد فون و در اصطلاح محلی اردبیل به گرمیج و در گویش آذری زبانان غرب گیلان به گرمش موسوم است در سالهای معمول در اسفند بیشترین فراوانی در غرب گیلان و منطقهء اردبیل را دارد.
در بعضی سالها ازجمله امسال سرعت گرمیج در اردبیل به ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت میرسد بطوریکه ساکنان منطقه طی قرنها از رهگذر این طوفان تلفات و خساراتی را متحمل شده اند.
اگر الگوها تثبیت شوند نیمهء دوم اسفند امسال به دلیل نفوذ ناوه ها و چرخندهای اطلسی ، مدیترانه ای و سودانی و ریزش هوای سرد شمالی از اسکاندیناوی ، بالکان و آناتولی اغلب سرد و در مقاطعی با بارش برف باشد. هفتهء اول نوروز هوای کم و بیش پایدار حاکم میشود ولی از هفتهء دوم باید انتظار سرمایشهای بهاری را داشت.
توکلت علی الله ، مسعود وسیله ایردموسی
آذربایجان شرقی ، آذربایجان غربی ، اردبیل ، اصفهان ، البرز ، ایلام ، بوشهر ، تهران ، چهار محال و بختیاری ، خراسان ، خوزستان ، زنجان ، سمنان ، سیستان و بلوچستان ، فارس ، قزوین ، قم ، کردستان ، کرمان ، کرمانشاه ، کهگیلویه و بویراحمد ، گلستان، گیلان ، لرستان ، مازندران ، مرکزی ، هرمزگان ، همدان ، یزد
