ساکنان خلخال هشدار می‌دهند که تردد بی‌وقفه کامیون‌های حمل ماسه، جاده‌های گردشگری اسالم و پونل را ویران کرده و چشم‌انداز طبیعی منطقه را به‌مرور نابود می‌کند. آن‌ها خواهان توقف تخریب‌ها و حمایت جدی از محیط زیست هستند.
نویسنده: زینب رحیمی
اعتبارنوین: در دل کوه‌های سرسبز شهرستان خلخال، طبیعت آرامی که سال‌ها مامن زندگی روستاییان و مقصد گردشگران بوده، این روزها با هجوم معدن‌کاوی‌های بی‌ضابطه به مرز فروپاشی نزدیک شده است. شهروندان خسته از آلودگی‌های ناشی از معادن، شکایت خود را به دادستانی اردبیل برده‌اند و با ایجاد کارزاری مردمی خواستار توقف تخریب محیط زیست، رودخانه‌ها و جاده‌های حیاتی منطقه شدند.
فعالیت بی‌رویه معادن؛ عامل نارضایتی عمومی
بر اساس آمار اداره صنعت، معدن و تجارت (صمت) خلخال، در حال حاضر ۲۷ معدن در این شهرستان فعال هستند؛ از جمله معادن سرب، مس، منگنز و آهن. همچنین حدود ۱۵ واحد فعال شن و ماسه در محدوده جنوبی اردبیل به‌ویژه در اطراف روستاهای خمس و اسکستان فعالیت می‌کنند.
این حجم از استخراج، آن هم بدون رعایت استانداردهای محیط‌زیستی، باعث بروز آسیب‌های فراوانی برای مردم بومی شده است. تنها در سال گذشته، ۱۶۶ نفر از اهالی روستای خمس شکایت رسمی علیه فعالیت‌های معدنی ثبت کردند؛ موضوعی که به‌خوبی شدت نارضایتی عمومی را نشان می‌دهد.
آلودگی رودخانه شاهرود و تخریب زمین‌های کشاورزی
یکی از جدی‌ترین نگرانی‌های مردم، ورود مستقیم گل‌ولای و پساب‌های معدنی به رودخانه شاهرود است. اهالی معتقدند مسیر طبیعی رودخانه‌ها و آبراهه‌ها عمداً برای هدایت فاضلاب معادن منحرف شده‌اند، که این امر آسیب جدی به اراضی کشاورزی و منابع آبی وارد کرده است.
نبود مه‌پاش و سیستم کنترل گردوغبار در معادن باعث بروز بیماری‌های تنفسی در بین ساکنان منطقه شده است. همچنین گردوغبار سنگین، کیفیت محصولات کشاورزی و سلامت دام‌ها را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است. افت ارزش محصولات و کاهش درآمد زنبورداران و دامداران از دیگر پیامدهای این بحران است.
تخریب جاده اسالم و بحران گردشگری
جاده اسالم به خلخال یکی از زیباترین مسیرهای گردشگری کشور است، اما تردد مداوم کامیون‌های حمل ماسه با بارهای سنگین و خارج از ظرفیت، به تخریب شدید این مسیر انجامیده است. همچنین ریزش پساب از پشت این کامیون‌ها عامل تصادف و نارضایتی رانندگان شده است.
ساکنان خلخال که سال‌ها به رونق گردشگری با تکیه بر طبیعت بکر و هوای پاک دل خوش کرده بودند، اکنون نگران از دست رفتن این سرمایه طبیعی و اقتصادی هستند.
سکوت قانون و دست‌بستگی محیط زیست
فاضل عبدی، معاون محیط زیست انسانی اردبیل، در گفت‌وگویی اعلام کرده که بر اساس اصلاح قانون معادن در سال ۱۳۹۲، محیط زیست دیگر مرجع تصمیم‌گیری درباره صدور مجوز فعالیت معادن خارج از مناطق چهارگانه نیست. به‌همین دلیل، بسیاری از معادن بدون اخذ نظر تخصصی از محیط زیست شروع به کار می‌کنند.
او تأکید می‌کند در صورت اثبات آلودگی، معادن متخلف به مراجع قضائی معرفی خواهند شد، ولی در حال حاضر گزارشی مبنی بر آلوده‌شدن رودخانه شاهرود به اداره محیط زیست نرسیده است.
فریاد اینترنتی مردم برای نجات خلخال
در دو ماه گذشته، کارزاری اینترنتی با بیش از چهار هزار امضا به راه افتاده که در آن مردم از مسئولان استان اردبیل خواسته‌اند تا با استناد به قاعده فقهی «لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام»، جلوی این آسیب‌ها را بگیرند. در این بیانیه به افزایش افسردگی، استرس، و حتی احتمال ابتلا به سرطان در اثر آلودگی‌ها اشاره شده است
مردم خلخال در شکایت خود به مواردی چون برداشت غیرمجاز از معادن، انفجارهای پرخطر، تصرف اراضی روستاییان، تغییر غیرقانونی کاربری زمین‌ها، و بی‌توجهی به الزامات ایمنی اشاره کرده‌اند. آن‌ها خواهان دخالت فوری مسئولان قضایی، زیست‌محیطی، و استانداری برای توقف فعالیت معادن آلاینده و حفظ منابع طبیعی خلخال هستند.
خلخال امروز در یک دو راهی قرار دارد؛ یا با ادامه روند بی‌ضابطه فعلی شاهد نابودی منابع طبیعی، کوچ روستاییان و از بین رفتن صنعت گردشگری خواهد بود، یا با ورود جدی و مقتدرانه نهادهای نظارتی می‌تواند مسیر توسعه پایدار، اشتغال سبز و احیای محیط زیست را پیش بگیرد. انتخاب با مدیران استانی است؛ اما پیام مردم واضح است: طبیعت خلخال را نجات دهید.
