افزایش سواد رسانه‌ای به ما کمک می‌کند تا قربانی شایعات و پروپاگاندا نشویم. اگر همه‌ی ما قبل از انتشار یک خبر چند ثانیه تأمل کنیم، می‌توانیم جامعه‌ای آگاه‌تر و امن‌تر بسازیم.
ساوالان خبر: در دنیای امروز، بمباران اطلاعات از طریق شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های خبری، پیام‌رسان‌ها و حتی رسانه‌های رسمی، ذهن مخاطب را درگیر کرده است. در چنین فضایی، شناخت “خبر صحیح” از “خبر جعلی” (Fake News) نه‌تنها یک مهارت رسانه‌ای، بلکه یک ضرورت اجتماعی است.
چرا باید مراقب اخبار جعلی باشیم؟
اخبار جعلی می‌توانند:
-
جامعه را دچار وحشت و اضطراب عمومی کنند (مثلاً شایعه کمبود دارو یا مواد غذایی).
-
اعتماد عمومی به رسانه‌ها یا نهادها را کاهش دهند.
-
در برخی موارد به تنش‌های اجتماعی یا حتی ناآرامی‌های شهری منجر شوند.
چطور می‌توان اخبار جعلی را تشخیص داد؟ (چک‌لیست ساده)
منبع خبر را بررسی کنید:
آیا خبر توسط یک رسانه معتبر منتشر شده یا صفحه‌ای ناشناس با دنبال‌کننده کم؟
سبک نگارش را نگاه کنید:
آیا تیترها هیجان‌زده، اغراق‌آمیز و احساسی هستند؟ (مثل: «فاجعه‌ای بزرگ در راه است!»)
زمان انتشار خبر:
گاهی اخبار قدیمی دوباره منتشر می‌شوند؛ تاریخ خبر را چک کنید.
وجود سند یا منبع رسمی:
آیا در متن به گزارش رسمی، آمار یا مرجع قابل اعتماد اشاره شده است؟
تطبیق با سایر منابع خبری:
آیا سایر خبرگزاری‌های معتبر هم این خبر را تأیید کرده‌اند یا فقط در یک کانال یا گروه منتشر شده؟
بررسی عکس و ویدئو:
گاهی تصاویر جعلی یا قدیمی با اخبار تازه ترکیب می‌شوند. از ابزارهای “جست‌وجوی معکوس تصویر” استفاده کنید.
چه کنیم اگر به جعلی بودن خبری مشکوک شدیم؟
-
بازنشر نکنید.
-
به منبع یا دوستان اطلاع دهید.
-
خبر را از منابع موثق بررسی کنید.
