فصل تابستان و گرم‌شدن هوا، زمان مناسب و راحت‌تری برای یاددادن دستشویی‌رفتن به کودکان است؛ از نشانه‌های آمادگی کودک برای از پوشک گرفتن و ترفندهای آن گفتیم.
نویسنده : دکتر فائزه فکور | روان‌شناس کودک و نوجوان
درفصل تابستان با توجه به گرم‌شدن هوا، بسیاری از والدینی که فرزند خردسال دارند، به فکر از پوشک گرفتن او می‌افتند. اما خودشان هم می‌دانند که تحقق این موضوع با چالش‌ها و دردسرهای زیادی همراه خواهد شد. با این حال، اگر والدین در زمان مناسب برای از پوشک گرفتن و یاددادن دستشویی‌رفتن به کودک اقدام کنند، کار بسیار راحت‌تری خواهند داشت و فشار روانی کمتری به خود و فرزندشان وارد خواهد شد. در ادامه به نکاتی در همین باره اشاره می‌شود.
بهترین زمان؛ از حدود ۲۴ تا ۳۶ ماهگی
از پوشک گرفتن یکی از اتفاق‌ها و تکالیف رشدی مهم در زندگی هر کودک است که به آمادگی روانی والدین و آمادگی روانی و جسمانی کودک نیاز دارد تا به بهترین شکل انجام شود. همچنین از حدود ۲۴ ماهگی تا ۳۶ ماهگی زمان مناسبی برای از پوشک گرفتن است. در این سن، کودکان به لحاظ جسمی و ذهنی آمادگی بیشتری برای همکاری کردن در این زمینه پیدا می‌کنند.علایم فیزیکی برای از پوشک‌گرفتن کودک در واقع کودکان زمانی که برای جدا شدن از پوشک آماده شوند، نشانه‌هایی از خود بروز می‌دهند. برای این که این نشانه‌ها را بشناسیم، در ادامه به علایم فیزیکی آن‌ها و سپس علایم رفتاری و شناختی اشاره خواهیم کرد: ۱- باثبات راه برود و بدود؛ ۲- کنترل مثانه داشته باشد؛ ۳- دوره‌های خشکی حداقل ۲ ساعت در روز باشد؛ ۴- بتواند به راحتی بنشیند.
علایم رفتاری برای از پوشک گرفتن کودک
این علایم عبارتاند از:
۱- بتواند تا ۵ دقیقه ساکت بنشیند
۲- شلوارش را بتواند بالا و پایش بکشد
۳- پوشک خیس را متوجه شود
۴- نسبت به توالت رفتن و حمام رفتن بقیه کنجکاوی داشته باشد
۵- وقتی مدفوع داشته باشد، متوجه شود
۶- دوست دارد استقلال داشته باشد
۷- در برابر یادگیری توالت رفتن مقاومت نمی‌کند
۸- میزان لجبازی زیادی نداشته باشد.
علایم شناختی برای از پوشک‌گرفتن کودک
علایم شناختی همچون علایم فیزیکی و رفتاری مهم است و عبارتاند از: ۱- دستورات یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای را متوجه شود؛ ۲- نیازهایش را می‌تواند بیان کند؛ ۳- اهمیت می‌دهد که وسایل سر جای خودش قرار بگیرد یا متوجه فهم جای وسایل باشد؛ ۴- علایم جسمی داشتن مدفوع و ادرار را متوجه می‌شود؛ ۵- صحبت‌های بقیه در خاطرش می‌ماند؛ ۶- زمان را متوجه می‌شود؛ ۷- کلمه خاصی در رابطه با ادرار و مدفوع را یاد دارد.
حالا نوبت درست‌کردن یک جدول است
وقتی کودکی این شرایط را دارا بود، در مرحله اول جدولی درست می‌کنیم و هر نیم ساعت یک بار خشکی یا خیسی پوشک را چک می‌کنیم. همزمان به کودک اطلاع می‌دهیم که شرایط پوشکش چطور بوده است. مثلا می‌گوییم: «اِ خیس شدی، بریم پوشک رو عوض کنیم» یا «الان خشکه هنوز، نیاز به عوض کردن نیست». در واقع با این کار می‌خواهیم ذهن و بدن کودک نسبت به هم آگاه بشود.
لگن بخرید
بعد از این که جدول مطرح‌شده را به مدت یک هفته کامل کردید، باید برای خرید لگن اقدام کنید. ترجیحا این لگن را جایی به غیر از سرویس بهداشتی و حمام بگذارید. وقتی برای اولین بار قرار شد که کودک با لگن آشنا شود، نیاز به یک رفتار خلاقانه است. مثلا به‌جای عروسک مورد علاقه کودک که دم دست‌مان است، حرف می‌زنیم و گاهی می‌گوییم: «من دیگر می‌خواهم روی لگن بشینم چون دستشویی دارم، به دوستم بگین به من کمک کنه». بعدش هم هربار برای دستشویی‌کردن آن عروسک روی لگن، جیغ و دست و هورا می‌کشیم.
علایم نیاز به دستشویی را بلند بگویید
همزمان با شروع مراحل از پوشک گرفتن کودک، والدین باید شروع علایم بدنی قبل از توالت رفتن را در خانه، بلند بلند اعلام کنند یعنی مثلا قبل از دستشویی رفتن بگویند:«احساس می‌کنم که شکمم سفت شده، باید برم توالت». در مرحله بعد، لگن از خانه به توالت یا حمام منتقل می‌شود و به کودک می‌گوییم: «هر موقع نیاز داشتی و به من گفتی و به توالت برویم، هدیه یا برچسب بهت میدم و بعدش بازی می‌کنیم». در این مرحله، کودک بعد رفتن به توالت دوباره پوشک می‌شود و بر اساس جدولی که گفته بودیم، می‌توانید خشک یا خیس شدن پوشک را به او یادآوری کنید. بعد از ۲۰ روز تا یک ماه، می‌توانید پوشک را برای همیشه از کودک بگیرید اما در روزهای اول، باید همیشه لباس اضافه در خانه و به‌خصوص قبل از بیرون رفتن برایش بردارید.
اشتباهات دردسرساز در خداحافظی با پوشک
توجه کنید که این روند برای هر کودک متفاوت است و خطا در آن طبیعی است. اگر کودک با رعایت همه نکات گفته شده، بازهم خطا داشت، نباید به او احساس شرم بدهید. اگر عزت‌نفس کودک را نشانه بگیرید، باعث خراب‌شدن این پروسه خواهید شد. در این مدت، کم صبری، کم تحملی و غر زدن ممنوع است.
چند نکته پایانی
۱- در دخترها روند از پوشک گرفتن زودتر نتیجه می‌گیرد. ۲- کنترل مدفوع راحت‌تر از ادرار است. ۲- آموزش کنترل ادرار زودتر اتفاق می‌افتد. ۳- این روند و زمانش ربطی به باهوش بودن کودک ندارد. ۴- اگر شرایط محیطی ثابتی در ۲ تا ۳ ماه آینده ندارید، این پروسه را شروع نکنید.
توجه: با تمام انجام این شروط اگر کودک شما باز هم در مسیر از پوشک‌گرفتن به مشکل برخورد، به روان‌شناس و کار درمانگر مراجعه کنید.
