جریمه‌های رانندگی یکی از ابزارهای مهم برای کنترل رفتار رانندگان و کاهش تخلفات ترافیکی محسوب می‌شوند. اما اثربخشی این ابزار، زمانی تحقق می‌یابد که هدف از وضع جریمه‌ها صرفاً بازدارندگی باشد، نه صرفاً منبع درآمدی برای نهادها.
نویسنده: سلمان ابهری
جریمه‌های رانندگی یکی از ابزارهای مهم برای کنترل رفتار رانندگان و کاهش تخلفات ترافیکی محسوب می‌شوند. اما اثربخشی این ابزار، زمانی تحقق می‌یابد که هدف از وضع جریمه‌ها صرفاً بازدارندگی باشد، نه صرفاً منبع درآمدی برای نهادها. این مقاله به بررسی کارکرد جریمه‌ها در کاهش تخلفات و عوامل مؤثر بر کارآمدی آن‌ها می‌پردازد.
چرا جریمه وضع می‌شود؟
هدف اصلی از تعیین جریمه برای تخلفات رانندگی، ایجاد بازدارندگی و افزایش ایمنی در معابر است. زمانی که رانندگان بدانند تخلفاتی مثل سرعت غیرمجاز، عبور از چراغ قرمز یا نبستن کمربند ایمنی بلافاصله با جریمه مواجه خواهد شد، احتمال ارتکاب تخلف کاهش می‌یابد.
عوامل مؤثر بر بازدارندگی جریمه‌ها
بازدارندگی جریمه‌ها به چند عامل مهم بستگی دارد:
-
میزان جریمه: جریمه باید متناسب با شدت تخلف و خطر آن باشد.
-
قطعیت اجرا: راننده باید بداند که احتمال اعمال جریمه بالا و قطعی است.
-
عدالت و شفافیت: اعمال جریمه نباید سلیقه‌ای یا تبعیض‌آمیز باشد.
-
آموزش و فرهنگ‌سازی: اطلاع‌رسانی درباره دلایل و پیامدهای تخلف، اهمیت زیادی دارد.
آیا جریمه‌ها همیشه مؤثرند؟
مطالعات نشان داده‌اند که صرفاً افزایش مبالغ جریمه بدون افزایش نظارت و کنترل موثر، تأثیر چندانی بر کاهش تخلفات ندارد. همچنین اگر مردم تصور کنند هدف از جریمه‌ها تنها درآمدزایی است، تمکین اجتماعی کاهش می‌یابد.
سید حجت فتاحی اظهار کرد: با ابلاغ قانون جدید جرایم راهنمایی و رانندگی از امروز شاهد اجرایی شدن این قوانین ابلاغی هستیم تا جرایم جدید را برای متخلفان اعمال کنیم.
وی تصریح کرد: رانندگانی که اقدام به حرکات خطرناک و یا مارپیچ کنند به یک میلیون تومان جریمه، تخلف عبور از چراغ قرمز ۵۰۰ هزار تومان، سبقت و سرعت غیرمجاز تا ۷۰۰ هزار تومان اعمال جریمه شده و با رانندگان متخلف برخورد می‌شود.
رئیس پلیس راهور استان اردبیل گفت: اصلی‌ترین مشکل ما در اعمال قوانین و مقررات کمبود تجهیزات هوشمند است به طوری که ما در سطح شهر چراغ هوشمند راهنمایی و رانندگی نداریم.
فتاحی افزود: چراغ‌های موجود سنتی بوده و در طول روز و شب به صورت یکسان عمل می‌کنند در حالی که با نصب چراغ‌های هوشمند به راحتی می‌توان ترافیک را در سطح شهر کنترل کرده و اعمال قانون انجام داد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: تلاش می‌کنیم با همکاری شهرداری و سایر دستگاه‌ها تقاطع‌های شهر را به چراغ‌های هوشمند مجهز کنیم که در این زمینه فراتر از اختیارات راهنمایی و رانندگی سعی کردیم با شورای ترافیک و شهرداری رایزنی‌هایی را انجام دهیم.
فتاحی اضافه کرد: امیدواریم هر چه سریع‌تر با نصب دوربین‌های هوشمند اعمال قوانین و مقررات را به صورت آنلاین انجام داده و کمترین بهره‌گیری را از نیروی انسانی در سر چهارراه‌ها داشته باشیم.
وی بیان کرد: دیگر در سطح جهان و کشورمان استفاده از نیروی پلیس در چهارراه‌ها برای اعمال قانون راهنمایی و رانندگی منسوخ شده و ضرورت دارد سیستم‌های مدرن راه‌اندازی شود تا ما به صورت آنلاین و لحظه‌ای بتوانیم ترافیک را در سطح شهر کنترل کرده و در کنار آن با متخلفان نیز برخورد کنیم.
رئیس پلیس راهور استان اردبیل یادآور شد: تلاش بر این است تا با اعمال جرایم جدید ابلاغ شده سطح تخلفات پایین بیاید و آحاد مردم به ویژه رانندگان بتوانند پایبند به این قوانین و مقررات مصوب باشند.
راهکارهای افزایش اثربخشی جریمه‌ها
-
نظارت هوشمند و گسترده مثل دوربین‌های ثبت تخلف
-
تقویت آموزش رانندگان به ویژه در زمان اخذ و تمدید گواهینامه
-
شفافیت در هزینه‌کرد درآمد حاصل از جریمه‌ها برای ارتقای ایمنی راه‌ها
نتیجه‌گیری
جریمه‌ها زمانی مؤثر و بازدارنده خواهند بود که قطعی، عادلانه، شفاف و همراه با فرهنگ‌سازی اعمال شوند. هدف نهایی باید کاهش تصادفات و افزایش ایمنی باشد، نه صرفاً تأمین منابع مالی.
