به‌بهانه پربازدید شدن عکسی تلخ از یک سطل‌زباله در خوابگاه دخترانه دانشگاه تهران که پر از جعبه سیگار است، از دلایل افتادن دخترهای تحصیل‌کرده در این دام خواهیم گفت.
نویسنده : مصطفی نجمی | پژوهشگر حوزه اعتیاد
یکی از معضلات جامعه امروز، گسترش روزافزون استعمال دخانیات به ویژه سیگار بین جوانان و به‌خصوص دختران و زنان جوان است. به تازگی تصویری در شبکه‌های اجتماعی پربازدید شده که یک کاربر مدعی شده: «این سطل زباله یه قهوه‌خونه یا یه قلیون‌سرا نیست؛ این سطل زباله خوابگاه دخترونه دانشگاه تهرانه…». حالا سوال این است که چرا دخترهای دانشجو که از آسیب‌های جسمی و روانی دخانیات در حد قابل‌قبولی آگاهی دارند، باز هم در این دام می‌افتند؟
دلایل رو آوردن دختران به سیگار
دختران به مثابه آسیب‌پذیرترین گروه اجتماعی به دلایل متفاوت و متنوعی به مصرف سیگار روی آورده‌اند. افزایش چندبرابری میل به مصرف سیگار در دختران دانشجو نسبت به پسران، از جابه جایی شیوع مصرف سیگار، یا به اصطلاح تغییر روند مصرف از یک جنس به دو جنس حکایت دارد. این رخداد اعلام خطری جدی برای بنیان خانواده و نسل آینده است. دختران در جایگاه کنشگران سازنده جامعه، عامل پرورش و اجتماعی کردن نسل آینده و استحکام بخش بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی‌اند که رفتارهای اشتباه آنان بر تخریب منابع اجتماعی و بروز کجروی‌های وابسته به آن می‌انجامد. با در نظر گرفتن عوامل به‌دست آمده در یافته‌های پژوهش‌های مختلف، باید گفت برخی از رفتارهای غلط از طریق تاثیرگذاشتن بر منابع اجتماعی، به عواملی از قبیل ارضای حس کنجکاوی و خطرپذیری دختران دامن زده‌اند که به افزایش لذت‌های ناشی از انجام این رفتارها در مقابل هزینه‌های آن انجامیده است. از این رو لذت هیجانی که دختران از مصرف سیگار کسب می‌کنند، ساز وکاری برای ابراز وجود و تشخص طلبی است.
سیگاری‌شدن دختران در سایه غفلت خانواده‌ها
گردش مالی بالا و سودآور بودن مقوله اعتیاد برای کمپانی‌ها، اتاق فکر این شرکت‌ها را وا می‌دارد تا در میان غفلت خانواده‌ها و متولیان فرهنگی، با اقدامات و تبلیغات هوشمندانه زمینه اعتیاد به سیگار را در افراد جامعه به ویژه جوانان فراهم کنند تا به تدریج جامعه را به سمتی ببرند که دیگر نه تنها استعمال سیگار قبح نیست بلکه جلوه‌ای از روشنفکری شناخته شود. به نظر می‌رسد که فضای دانشگاه گرایش به سیگار را تسهیل میکند. چنان چه برخی از افراد درگیر در این ماجراها، سیگار را یکی از مظاهر مشخص کننده علمی-هنری می‌دانند. حتی برخی از پژوهش‌ها از افزایش استعمال سیگار در بین برخی از دانشجویان پزشکی حکایت دارد. حال تصور کنید که دانشجویانی که باید پیام‌آور سلامت در جامعه باشند، خود درگیر این مسئله می شوند و این موضوع دستمایه الگو گرفتن دانشجویان دیگر رشته‌ها می‌شود.
پاسخ اشتباه به میل استقلال‌طلبی
از جمله ویژگی‌های دوران نوجوانی و جوانی میل به استقلال‌طلبی است. به نظر می‌رسد که در جامعه کنونی ما این تمایل در زنان افزایش چشمگیری داشته است و برخی دختران جوان و به‌ویژه دانشجویان دختر سعی می‌کنند که با زیر پا گذاشتن برخی از هنجارها از سیگار کشیدن، نیاز به مستقل بودن را به شکل نامناسبی ارضا کنند. پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد که دختران جوانی که در دوران کودکی و نوجوانی، نیاز به استقلال‌طلبی و تاییدطلبی آن‌ها در خانواده به درستی ارضا نشده است، در برابر انواع هنجارشکنی از جمله استعمال سیگار مقاومت به مراتب کمتری دارند. بنابراین با انجام برخی از رفتارهای هنجارشکنانه سعی در دیده شدن دارند. دوران دانشجویی و به‌خصوص زندگی در خوابگاه‌ها، فرصتی را فراهم میکند که دانشجویان با دور شدن از خانواده، از راهی که والدین‌شان دوست دارند در آن قرار بگیرند، دوری گزینند و با سیگار کشیدن بر ضد هنجارهای جامعه و خانواده شورش کنند که نیازمند نظارت بیشتر والدین و فرهنگ‌سازی است.
