این روزها اینستاگرام پُر شده از استوری‌های کاربرانش از یک سایت که با بررسی فعالیت‌های افراد در این شبکه‌اجتماعی، خصوصیات آن‌ها را کشف می‌کند؛ چرا نباید به این تحلیل‌ها اعتماد کرد؟
نویسنده : دکتر مهدی سودآوری | روان شناس و مدرس دانشگاه
تب داغ به اشتراک‌گذاشتن تحلیل‌های یک سایت از شخصیت کاربران اینستاگرام بالا گرفته است. افراد با وارد کردن آدرس اکانت اینستاگرامی خود در فضای مجازی ، بعد از چند ثانیه می‌توانند شاهد شخصیت‌شناسی خودشان بر اساس فعالیت‌هایشان در این شبکه اجتماعی باشند. هرچند این سایت در کادر ابتدایی‌اش نوشته که این شیوه شخصیت‌شناسی بیشتر جنبه سرگرمی و طنز دارد اما ممکن است بعضی‌ها درباره آن دچار سوء برداشت‌هایی شوند که آسیب‌زا خواهد بود.
امکان شناخت‌نسبی با تحلیل محتوای صفحات‌مجازی
سوال اول این است که آیا واقعا از مطالب منتشر شده در فضای‌مجازی و پیج شخصی یک نفر، می‌توان به شخصیت او پی برد؟ جواب این سوال بستگی به ابزار تحلیل دارد یعنی با استفاده از پردازنده‌های قوی می‌توان تحلیل محتوایی روی مطالب صفحات یک شخص انجام داد و به گرایش های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، علایق و سلایق او پی برد. کاری که چند سال پیش شرکت‌های بزرگ تحلیل داده، برای تاثیرگذاری بر نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا کردند و به تحلیل داده‌های بزرگ معروف شد. البته هیچ سازمان مستقلی نتایج آن تحلیل‌ها را بررسی نکرده و برخی مدعی هستند که شرکت‌های بزرگ تحلیل داده صرفا برای بستن قراردادهای بزرگ با احزاب سیاسی چنین ادعایی را مطرح کرده‌اند. اما به هرحال شرکت‌های بزرگ تحلیل داده که ابزارهای بسیار پیشرفته تحلیل اطلاعات را در اختیار دارند، می‌توانند با تحلیل محتوای صفحات مجازی افراد به شناخت نسبی از آن ها دست پیدا کنند. برای همین باید مراقب اطلاعات به اشتراک گذاشته شده در فضای‌مجازی خود باشیم چون نمایی هرچند کوچک از سبک زندگی و شخصیت ماست.
شخصیت‌شناسی با تکنیک فالگیرها
واضح است چنین تحلیل‌های پیچیده‌ای برای شخصیت‌شناسی از توان یک سایت یا یک فرد خارج است. گرچه می‌توان حدس‌هایی کلی زد که معمولا درباره بیشتر افراد صحیح هستند مانند شما فردی هستید که از رستوران رفتن خوش‌تان می‌آید! خب معمولا همه افراد این چنین هستند! فالگیرها هم از همین تکنیک استفاده می‌کنند. آن‌ها با استفاده از اطلاعات کلی درباره فرد مقابل مثل سن، جنسیت، شغل و … ترکیبی از جملات با اطلاعات واقعی و کلی می‌سازند که در نگاه اول جذاب است اما کاملا بی‌استفاده و بی فایده خواهد بود.
ارائه اطلاعات آشکار با آب‌و‌تاب بدون تحلیل واقعی
برای مثال یک فرد در اطلاعات خود نوشته وکیل است. صرفا با همین یک فقره می‌توان گفت او به احتمال زیاد فردی تحلیلگر است، یا حتما دوست دارد با چالش‌ها درگیر شود و علاقه وافری به پیروزی دارد، او از مشکلات در مسیر هدف نمی‌ترسد و … . واضح است هر وکیلی باید این خصوصیات را داشته باشد اما وقتی یک سایت آن‌ها را به ما تحویل می‌دهد، فکر می‌کنیم که چه تحلیل دقیقی از شخصیت ما انجام شده است! در واقع صرفا اطلاعات آشکار فعلی به زبانی دیگر و با آب‌و‌تاب بیان شده و عملا هیچ تحلیل واقعی اتفاق نیفتاده است! این شیوه گاهی برای سرگرمی استفاده می‌شود اما برخی هم برای کلاهبرداری و جلب اعتماد کاذب از آن استفاده می‌کنند. یعنی آن چه را شما خود بیان کرده‌اید، به گونه‌ای به شما پس می‌دهند که خیال کنید از منبع خاصی مثل الهام و فال یا تحلیل محتوای دقیق حاصل شده‌اند. سپس با جلب اعتماد شما می‌تواند هر حرفی را به شما بفروشد چون شما به او اعتماد کرده‌اید! نشانه این مدل کلاهبرداری‌ها این است که اگر شما عمدا یک بخش از اطلاعات اولیه را اشتباه بیان کنید، فرد یاد شده یا هوش‌مصنوعی ادعایی توان تشخیص این اشتباه را نخواهد داشت و کل تحلیل ادعایی بر مبنای آن اطلاعات اشتباه انجام خواهد شد. در حالی که اگر تحلیل واقعی و معتبر باشد، باید تشخیص دهد که مثلا شغل ادعایی با بقیه موارد همخوانی ندارد.
این تحلیل‌ها ارزشی ندارد
در نهایت باید گفت که این مدل سایت‌ها صرفا جنبه تفریحی داشته و نباید ارزش بیشتری برای آن قائل شد. مثلا اگر این سایت به شما اعلام کرد که شخصیت قوی و جسوری دارید، نباید بر اساس این داده برای بقیه زندگی‌تان برنامه‌ریزی کنید. چون تشخیص این سایت دقیق نیست و زدن چنین برچسب‌هایی به خود یا دیگران، ملاحظات زیادی دارد. در پایان باید مراقب بود که اطلاعات شخصی خود را در اختیار چه افراد یا سایت‌هایی قرار می‌دهیم چون هکرها دقیقا از همین مدل صفحات یا سایت‌های به ظاهر تفریحی برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌کنند.
