تجمع در ایران شدنی است یا نه؟

در سال‌های اخیر که روند اعتراضات اجتماعی در ایران گسترش پیدا کرده، بارها کارشناسان و برخی از مسئولان بر حق اعتراضات مردمی صحه گذاشته و خواستار ایجاد بستری برای برگزاری تجمعات اعتراضی مطابق با اصل ۲۷ قانون اساسی شده اند.در همین باره طی روزهای اخیر هم که شاهد شکل‌گیری اعتراضات در کشور هستیم، بار دیگر کارشناسان و مسئولان بر لزوم ایجاد و تامین یک مکان مناسب برای طرح اعتراضات و شنیده شدن صدای مردم تاکید کرده اند. به عنوان نمونه چندی قبل بهادری جهرمی سخنگوی دولت از ماموریت ویژه قوه مجریه به وزارت کشور برای ایجاد سازو کارهایی به منظور اجرایی شدن اصل ۲۷ خبرداد. حالا نیزخبر ها حاکی از آن است که بهارستان عزم خود را جزم کرده این اصلِ اساسی را سر و سامانی بدهد.

در ۲ سال گذشته دست‌کم ۲۵۰۰ تجمع مسالمت‌آمیز در نقاط مختلف کشور برگزار شده که ۹۷ درصد از آنها مربوط به مسائل صنفی بوده‌ است.

به‌گزارش همشهری، اگرچه آمار رسمی از سوی مراجع ذیربط در این زمینه منتشر نشده، اما بررسی اخبار تجمعات در ۲سال‌گذشته حکایت از آن دارد که در سال۱۴۰۰ دست‌کم ۱۵۰۰تجمع (قانونی یا غیرقانونی) و در سال۱۳۹۹ نیز حداقل حدود هزار تجمع (قانونی یا غیرقانونی) با ابعاد و میزان جمعیت متفاوت در شهرهای مختلف کشور برگزار شده که قریب به‌اتفاق آنها نیز بدون دخالت نیروهای انتظامی و با مسالمت پایان یافته و قشرها و اصناف گوناگون تجمع‌کننده توانسته‌اند خواست‌ها و مطالبات‌شان را به مسئولان مربوط منتقل کنند.

با نگاهی به تجمع‌های برگزار‌شده در ۲سال‌گذشته درمی‌یابیم که مردم و اصناف معترض با تجمع درمقابل استانداری‌ها، فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها، مجلس، قوه‌قضاییه و همچنین وزارتخانه‌های مربوطه، اعتراض خود را بدون هیچ فشار و محدودیتی با مقام‌های مربوط مطرح کرده‌اند و در بسیاری از موارد، پیگیری‌ها برای تحقق مطالبات مطرح‌شده ازسوی مراجع دولتی نیز انجام شده ‌است.

بررسی تجمع‌های برگزار شده در این مدت حکایت از آن دارد که حجم زیادی از آنها از سوی اصناف و قشرهایی ازجمله «معلمان»، «بازنشستگان»، «کشاورزان» و «کارگران» برگزار شده و موضوع «واکسن کرونا» و «کم‌آبی» نیز طی سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ زمینه‌ساز برگزاری تجمع‌های بسیاری در شهرهای مختلف کشور شده ‌است.

۴۳ هزار تجمع در ۴ سال

اینها درحالی است که براساس اصل ۲۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی، «تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها، بدون حمل سلاح، به شرط آنکه مخل به مبانی اسلام نباشد، آزاد است»؛ اصلی که اگرچه تاکنون آنچنان که باید از ظرفیت‌های آن استفاده نشده، اما بستر مناسبی برای طرح مطالبات مردمی در چارچوب قانون و به‌صورت مسالمت‌آمیز فراهم کرده ‌است.

اگرچه دشمنان مردم ایران در هفته‌های اخیر تلاش کردند مسیر انتقال مسالمت‌آمیز مطالبات مردم به مسئولان را «مسدود شده» جلوه دهند، اما بررسی‌ها حکایت از آن دارد که مردم، از قشرها و صنوف مختلف، در سال‌های اخیر با برگزاری تجمع‌های مسالمت‌آمیز، خواست ها و مطالبات خود را مطرح کرده‌اند که بخش قابل‌توجهی از آنها نیز با پیگیری مسئولان مربوط تا رسیدن به نتیجه همراه بوده‌است.
این درحالی است که آمارهای جسته و گریخته موجود در زمینه برگزاری تجمع‌های مسالمت‌آمیز درسطح کشور بسیار بیش‌از اینهاست. سخنگوی وقت وزارت کشور در دی ماه ۱۳۹۶ در جریان یک نشست خبری، به آماری در این زمینه اشاره کرده‌ که نشان می‌دهد مردم در شهرهای مختلف ایران در سال‌های گذشته برای پیگیری مطالبات خود در حوزه‌های مختلف تجمعات بسیاری برگزار کرده‌اند. سلمان سامانی در آن نشست اعلام کرد در طول دولت یازدهم، حدود ۴۳هزار تجمع «با مجوز یا بدون‌مجوز» در کشور برگزار شده ‌است.

وی اگرچه به جزئیات بیشتری در این زمینه اشاره نکرد، اما این آمار نشان می‌دهد برگزاری تجمعات مسالمت‌آمیز و قانونی روالی است که در سال‌های گذشته در سطح کشور وجود داشته و به‌عنوان زمینه‌ای برای انتقال مطالبات مردم به مسئولان مطرح بوده‌است.
نکته جالب اینجاست که به‌گفته مقام‌های وقت وزارت کشور، در سال۱۳۹۸، ۳۳۱تجمع با استفاده از سازوکارهای مشخص شده در قانون برگزار شده ‌است. اگرچه براساس آمارهای موجود، این تعداد تجمع قانونی میزان ناچیزی از تجمع‌‌های برگزار شده در آن سال بوده، اما نشان می‌دهد راه برگزاری تجمع‌های قانونی بسته نیست و با اصلاح برخی فرایندها، می‌توان شاهد برگزاری تجمع‌های بیشتری بود.

نمونه هایی از تجمعات مسالمت آمیز در سال ۱۴۰۰

موج‌سواری رسانه‌های معاند با کلیدواژه «سرکوب» در شرایطی است که در سال‌های اخیر شهرهای مختلف کشور به‌دفعات شاهد برگزاری تجمع‌های قانونی و مسالمت‌آمیز بوده‌ که با بازتاب‌های گسترده‌ای نیز همراه شده ‌است. به‌عنوان مثال، در طول سال۱۴۰۰ شاهد برگزاری تجمع‌های زیادی ازجمله «تجمع‌های بازنشستگان تامین‌اجتماعی در فروردین»، «تجمع سهامداران بورس در فروردین»، «تجمع اعتراضی داروسازان در چند شهر کشور در فروردین‌»، «تجمع مالباختگان بورس در ۳کلانشهر در اردیبهشت‌»، «تجمع اعتراضی کشاورزان اصفهانی به کمبود آب در اردیبهشت»، «تجمع‌های کارگران پیمانی صنعت نفت برای پیگیری مطالبات خود در تیرماه»، «تجمع مردم اصفهان برای پیگیری موضوع خشکی زاینده‌رود در آبان‌ماه»، «تجمع بیماران تالاسمی در شیراز در آذرماه»، «تجمع اعتراضی مردم استان چهارمحال‌وبختیاری به کمبود آب در آذرماه»، «تجمع کارگران فصلی مجتمع کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه»، «تجمع خانواده‌های جانباختگان هواپیمای اوکراینی مقابل دادگاه در تهران در آذرماه»، «تجمع خانواده‌های کودکان مبتلا به بیماری ‌SMA در تهران در آذرماه»، «تجمع‌های اعتراضی معلمان در شهرهای مختلف کشور در آذرماه»، «تجمع مالباختگان «سکه ثامن» در تهران» و «تجمع کارگران شرکتی صنعت برق در تهران در آذرماه» در سطح کشور بوده‌ایم؛ ۱۵نمونه از تجمع‌های مسالمت‌آمیزی که درطول سال گذشته در شهرهای مختلف کشور برگزار و طی آن، مطالبات و خواست‌های تجمع‌کنندگان به مسئولان مربوط منتقل شده ‌است.
به این فهرست باید تجمع‌های صنفی قشرهایی مانند معلمان، بازنشستگان و کارگران شرکتی را هم افزود که درطول سال‌های گذشته همواره به‌صورت مسالمت‌آمیز با برگزاری تجمع‌هایی مطالبات خود را به مسئولان انتقال داده‌اند؛ بدون اینکه خشونت زمینه‌ساز به حاشیه رانده‌شدن خواست‌های آنان شده باشد.

تجمع‌های اعتراضی صنفی در سال۱۳۹۹

دراین میان در طول سال۱۳۹۹ با طیف وسیعی از تجمع‌های اعتراضی در زمینه‌های متفاوت و ازسوی قشرها و اصناف مختلف مواجه هستیم که بدون خشونت، خواسته‌های خود را به گوش مسئولان کشور رسانده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال۱۳۹۹ تجمع‌های اعتراضی از حوزه سیاست ‌گرفته تا ورزش را شامل شده ‌است و معدود مواردی از میان آنها می‌توان یافت که به دخالت نیروهای انتظامی منجر شده یا به خشونت کشیده شده باشد.

تجمع اعتراضی دستفروشان درمقابل شهرداری تهران در آخرین روزهای فروردین، برپایی تجمع‌هایی درباره چالش کم‌آبی درطول فصل بهار در برخی شهرهای خوزستان، تجمع اعتراضی آموزش‌دهندگان نهضت سوادآموزی در تهران در خردادماه، برگزاری تجمع‌هایی در حمایت از قره‌باغ در مهرماه، دست‌کم در ۳استان و تجمع هواداران استقلال مقابل مجلس در مهرماه، ازجمله برخی تجمع‌های مسالمت‌آمیز درطول سال۱۳۹۹ بوده‌اند که بدون خشونت برگزار شده ‌است.

علاوه بر اینها در طول سال۱۳۹۹ مالباختگان ارزی و بورس به‌دفعات درمقابل اداره‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط تجمع‌ اعتراضی برگزار کردند و به طرح مسالمت‌آمیز مطالبات خود پرداختند. کارگران، بازنشستگان و پرستاران نیز از دیگر قشرهایی بودند که در آن سال به برگزاری تجمع‌های اعتراضی در شهرهای مختلف کشور دست زدند.