عفونت دستگاه تنفسی از کجا می آید؟

نویسنده: یکتا فراهانی

عفونت دستگاه تنفسی فوقانی (URTI) از بیماری‌های تنفسی رایج در میان کودکان است. این بیماری ناشی از عفونت حاد است که دستگاه تنفسی فوقانی شامل گوش، بینی، سینوس‌ها، لوزه‌ها، حلق یا حنجره را درگیر می‌کند. بیشتر عفونت‌ها نیز توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شوند. البته در مواردی هم علت آنها می‌تواند باکتریایی باشد. به همین بهانه سراغ دکتر بهزاد پورحسین، ویروس‌شناس پزشکی و پژوهشگر مرکز تحقیقات علوم دارویی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی رفتیم و درباره راه‌های پیشگیری، تشخیص و درمان عفونت‌های تنفسی ویروسی کودکان از او پرسیدیم که در ادامه می‌خوانید:

آلوده شدن دستگاه تنفسی توسط ویروس‌ها

دکتر بهزاد پورحسین درباره بیماری‌های تنفسی می‌گوید: بسیاری از ویروس‌ها قادرند دستگاه تنفسی را آلوده کنند. در کودکان، رینوویروس‌ها، ویروس‌های آنفلوآنزا (در طول اپیدمی‌های سالانه زمستان)، ویروس‌های پاراآنفلوآنزا، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)، انتروویروس‌ها، کروناویروس‌ها و سویه‌های خاصی از آدنوویروس از علل اصلی عفونت‌های تنفسی ویروسی هستند.

راه‌های انتقال عفونت‌های ویروسی

به‌گفته این ویروس‌شناس، در بیشتر مواقع، عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی زمانی گسترش می‌یابند که دست‌های کودکان با ترشحات بینی فرد مبتلا تماس پیدا کند. این ترشحات حاوی تعداد زیادی ویروس هستند. در موارد کمتر، عفونت زمانی گسترش پیدا می‌کند که کودکان هوای حاوی قطرات سرفه یا عطسه فرد آلوده یا بیمار را تنفس کنند.امکان انتقال این ویروس هنگامی که تعداد زیادی از کودکان در یک مکان تجمع داشته باشند، مانند مراکز نگهداری از کودکان (مهدکودک یا کودکستان) و مدارس بیشتر می‌شود. برخلاف تصور عموم، عوامل دیگری مانند سرما، خیسی یا خستگی باعث سرماخوردگی یا افزایش حساسیت کودکان به عفونت نمی‌شود؛ هرچند عوامل محیطی اشاره شده می‌توانند به‌طور غیرمستقیم مانند کاهش قدرت سیستم ایمنی، زمینه را برای بروز این بیماری‌ها فراهم کنند.

علائم عفونت‌های تنفسی ویروسی در کودکان

دکتر پورحسین درباره علائم عفونت‌های تنفسی ویروسی می‌گوید: هنگامی که ویروس‌ها به سلول‌های دستگاه تنفسی حمله می‌کنند باعث التهاب و تولید مخاط می‌شوند. این وضعیت منجر به گرفتگی و آبریزش بینی، خارش گلو و سرفه می‌شود که ممکن است تا ۱۴روز به طول بینجامد. البته گاهی اوقات سرفه کودک تا هفته‌ها پس از رفع عفونت دستگاه تنفسی فوقانی هم ادامه پیدا می‌کند. تب بالای ۳۸درجه و بالاتر تا حدود ۴۰درجه سانتیگراد نیز در کودکان مبتلا به آنفلوآنزا شایع است.وی می‌افزاید: نشانه‌های معمول در این بیماران، کاهش اشتها، بی‌حالی، سردرد و بدن درد به‌ویژه در آنفلوآنزاست. البته نوزادان و کودکان خردسال هم که قادر به بیان مشکلات و نشانه‌های بیماری نیستند با بدخلقی، بی‌قراری، بی‌حالی و گریه، ناراحتی خود را نشان می‌دهند.

عوارض عفونت‌های ویروسی مجاری تنفسی

این پژوهشگر در پاسخ به این سؤال که عوارض عفونت‌های ویروسی تنفسی چگونه خود را در نوزادان و خردسالان نشان می‌دهد، توضیح می‌دهد: با توجه به اینکه نوزادان و کودکان ترجیح می‌دهند از طریق بینی نفس بکشند، حتی گرفتگی متوسط بینی هم می‌تواند باعث ایجاد مشکل در تنفس آنها شود. احتقان بینی منجر به مشکلات تغذیه نیز می‌شود؛ چون نوزاد نمی‌تواند هنگام مکیدن از سینه مادر یا شیشه شیر به‌خوبی نفس بکشد. از آنجا که کودکان به سرعت نفس می‌کشند، ممکن است صدای بلندی که هنگام بازدم شنیده می‌شود (خس‌خس سینه) یا صدای مشابهی که هنگام تنفس شنیده می‌شود، ایجاد کنند.

تشخیص عفونت‌های تنفسی ویروسی

این ویروس‌شناس درباره نحوه تشخیص این عفونت‌ها می‌گوید: پزشک و والدین، عفونت‌های دستگاه تنفسی را با علائم معمول تشخیص می‌دهند. به‌طور کلی کودکان سالم با علائم خفیف دستگاه تنفسی فوقانی نیازی به مراجعه به پزشک ندارند؛ مگر اینکه مشکل تنفسی داشته باشند، شیر نخورند یا تب آنها بیش از یکی، دو روز طول بکشد.

درمان عفونت‌های تنفسی ویروسی

دکتر پورحسین درباره روش درمان عفونت‌های تنفسی در کودکان نیز این توضیح را می‌دهد: عفونت‌های تنفسی ویروسی معمولا با استراحت، نوشیدن زیاد مایعات و داروهای تب‌بر و تسکین‌دهنده درد درمان می‌شود. در این‌گونه عفونت‌ها معمولا آنتی‌بیوتیک تجویز نمی‌شود؛ چون نمی‌تواند عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی را درمان کند. در نوزادان و خردسالان، احتقان و گرفتگی تا حدودی با استفاده از بخور سرد برای مرطوب کردن هوا برطرف می‌شود. البته داروی ضد‌ویروسی ویژه‌ای برای آنفلوآنزا وجود دارد که می‌تواند برای کودکان استفاده شود.

چه واکسنی؟

دکتر پورحسین در پاسخ به این سؤال که چه واکسنی را می‌توان برای پیشگیری از ابتلا به این عفونت‌ها تزریق کرد، می‌گوید: همه افراد (۶‌ماه به بالا) می‌توانند سالانه واکسن آنفلوآنزا و کووید دریافت کنند. واکسیناسیون به‌ویژه برای کودکان و بزرگسالانی که اختلالات خاصی مانند بیماری قلبی یا ریوی (ازجمله فیبروز کیستیک و آسم)، دیابت، نارسایی کلیه و بیماری سلول داسی شکل دارند، بسیار مهم است. علاوه بر این، کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، ازجمله کودکان مبتلا به عفونت (ویروس نقص ایمنی انسانی HIV) و کسانی که تحت شیمی‌درمانی هستند نیز باید این واکسن‌ها را دریافت کنند.