ایران به دلیل قرار گرفتن در سراشیبی پر شتاب سالمندی دو برابر بیشتر از متوسط جهانی در معرض ریسک سرطان قرار خواهد داشت.
نویسنده: محمد رضا عزیزی
جمعیت ایران در حال پیر شدن است و یکی از عوارض پیری هم افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان است.
بر اساس ارزیابی‌های وزارت بهداشت تا ۲۰ سال آینده به دلیل تغییرات جمعیتی میزان شیوع سرطان در ایران ۱۱۵ درصد افزایش می‌یابد. این در حالی است که متوسط شیوع سرطان تا دو دهه آینده در جهان ۶۵ درصد است.
این خبر شما را نگران می‌کند؟ حق دارید! با وجود پیشرفت‌های قابل توجه درتشخیص و درمان سرطان در ایران این بیماری همچنان ظاهر ترس آور خود را حفظ کرده است. پیشرفت‌های علم پزشکی تا کنون زوایای تاریک زیادی را در درمان سرطان روشن کرده است و این روند بدون شک در دهه‌های آینده هم ادامه خواهد داشت. اما برای مقابله و مواجهه کم خطر با سرطان لازم نیست منتظر پیشرفت‌های دانش پزشکی بمانید. با علم بر اینکه هر چه بر سن شما افزوده می‌شود، خطر ابتلا به بیماری‌ها از جمله سرطان هم افزایش پیدا می‌کند، از همین الان می‌توانید علاوه بر اینکه خود را در برابر این بیماری‌ها آماده می‌کنید، تا حد زیادی خطر ابتلا به سرطان را هم کاهش دهید. قدم اول برای این کار این است که از این به بعد به حرف‌های بدن خود گوش دهید.
بله! بدن شما هر روز و هر لحظه با زبان اشاره با شما حرف می‌زند. اشاره‌های بدن، علامت‌هایی است که در سیستم گوارش، روی پوست، وضعیت مزاجی و…بروز پیدا می‌کند. بنابر این هرچند آزمایش‌های غربالگری می‌توانند به تشخیص بدخیمی‌ها در مراحل اولیه کمک کنند، اما همیشه باید نسبت به علائم بیماری هوشیار باشید. سال‌ها پیش انجمن سرطان امریکا چند نشانه ساده از علائمی را اعلام کرد که می‌تواند هشدار جدی در نشانه‌های اولیه احتمال ابتلا به سرطان باشد. فهرست این انجمن به تدریج در همه مراکز درمان سرطان در جهان به‌عنوان شیوه نامه تشخیص اولیه سرطان بوسیله بیمار و نقطه آغاز تلاش بیمار برای پیگیری و درمان بیماری پذیرفته شد.
پس این علامت‌ها را که در واقع زبان اشاره بدن برای هشدار سرطان است بخاطر داشته باشید:
۱) تغییر در فعالیت عادی روده یا مثانه
۲) زخمی که خوب نمی‌شود
۳) خونریزی یا ترشح غیرمعمول
۴) احساس ضخیم شدن پوست یا وجود توده در سینه یا جاهای دیگر بدن
۵) سوء هاضمه یا مشکل در بلع
۶) تغییر آشکار در زگیل یا خال
۷) سرفه آزاردهنده یا گرفتگی صدا
در اغلب موارد چنین علائمی ناشی از اختلالات خوش خیم است که باید جدی گرفته شود. اما خارج از این لیست، سرطان‌ها می‌توانند علائم دیگری هم داشته باشند که آن علائم را هم باید جدی گرفت، از جمله کاهش وزن غیر معمول که توضیحی برای آن ندارید یا احساس خستگی زیاد. اینها هشدارها و یادآوری‌های مفیدی هستند که باید به آن توجه کرد و صدای ناراحتی بدن را به پزشک گزارش کنید.
تشخیص زودهنگام مهم است، اما آیا می‌توانید بهتر از این تشخیص دهید؟ یعنی کاری کنید که اصولاً خطر ابتلا به سرطان از بین برود؟ نمی‌توان به این پرسش به طور قطعی پاسخ داد و گفت می‌توان صددرصد از سرطان جلو‌گیری کرد اما پژوهشگران دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه هاروارد در امریکا تخمین می‌زنند که ۷۵ درصد از مرگ و میر ناشی از سرطان قابل پیشگیری است. قبول کنید که رقم امیدوارکننده‌ای است. پس برای رسیدن به این احتمال بالا و امیدوار کننده دست به کار شوید! برای رسیدن به احتمال ۷۵ درصدی پیشگیری از سرطان کافی است به این ۱۰ فرمان پاسخ چشم دهید و اجرا کنید:
اول از همه قید توتون و تنباکو را در همه اشکال و انواع آن بزنید؛ چه سیگار و قلیان و چه مواد مخدر؛ تا می‌توانید از قرار گرفتن در معرض دود سیگار، اجتناب کنید.
دوم اینکه درست غذا بخورید. مطمئن باشید بدن شما یک بشقاب غذای سالم، گیاهی و ارزان را از بشقاب چرب و چیل و پر از گوشت بیشتر دوست دارد! مصرف چربی‌های اشباع شده و گوشت قرمز خود را کاهش دهید، چرا که ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و نوع تهاجمی‌تر سرطان پروستات را افزایش دهد. مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل را افزایش دهید.
فرمان سوم این است که به طور منظم ورزش کنید. فعالیت بدنی با کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ مرتبط است. همچنین به نظر می‌رسد ورزش خطر ابتلا به سرطان سینه را در زنان کاهش می‌دهد. بسیاری هدفشان از ورزش وزن کم کردن است و وقتی وزن کم نمی‌کنند قید ورزش را می‌زنند. اما بدانید حتی اگر وزن کم نکنید، ورزش از شما در برابر بسیاری از بیماری‌ها محافظت می‌کند.
فرمان چهارم این است که لاغر بمانید. چاقی خطر ابتلا به انواع سرطان را افزایش می‌دهد.
فرمان پنجم این است: مصرف الکل خطر ابتلا به سرطان‌های دهان، حنجره، مری، کبد و روده بزرگ را افزایش می‌دهد. همچنین خطر ابتلا به سرطان سینه را در زنان افزایش می‌دهد. سیگار کشیدن نیز خطر ابتلا به بسیاری از بدخیمی‌های ناشی از الکل را افزایش می‌دهد.
اما فرمان ششم این است که از قرار گرفتن غیر ضروری در معرض تشعشعات خودداری کنید. تصویربرداری و اسکن‌های پزشکی را فقط در صورت نیاز انجام دهید. از خود در برابر اشعه ماوراء بنفش نور خورشید محافظت کنید، که خطر ابتلا به ملانوم و سایر سرطان‌های پوست را افزایش می‌دهد. اما نگران تشعشعات الکترومغناطیسی خطوط برق با ولتاژ بالا یا تشعشعات فرکانس رادیویی مایکروویو و تلفن‌های همراه نباشید. آنها باعث سرطان نمی‌شوند.
هفتمین فرمان پژوهشگران پزشکی دانشگاه هاروارد این است که از قرار گرفتن در معرض سموم صنعتی و محیطی مانند الیاف آزبست، بنزن، آمین‌های آروماتیک و بیفنیل‌های پلی کلر خودداری کنید. (بیفنیل پلی‌کلر شده (PCB)در دوره‌ای به فراوانی به عنوان دی‌الکتریک و سیال سردکننده در ابزارهای الکتریکی، دستگاه‌های کپی بدون کربن و سیال‌های انتقال حرارت کاربرد داشت.)
فرمان هشتم این است که از عفونت‌هایی که به سرطان کمک می‌کنند، از جمله ویروس‌های هپاتیت، HIV اجتناب کنید. بسیاری از آنها از طریق جنسی یا از طریق سوزن‌های آلوده منتقل می‌شوند.
فرمان نهم این است که خوب بخوابید! خواب با کیفیت را در اولویت قرار دهید. شواهدی که خواب را با سرطان مرتبط می‌کند، قوی نیست اما افزایش و تکرار خواب ضعیفی که عمیق نیست و همچنین خواب ناکافی با افزایش وزن مرتبط است که یک عامل خطر سرطان است.
اما می‌رسیم به آخرین فرمان؛ ویتامین D کافی دریافت کنید. بسیاری از کارشناسان در حال حاضر ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ واحد در روز را توصیه می‌کنند، هدفی که رسیدن به آن بدون مصرف مکمل تقریباً غیرممکن است. اگرچه محافظت ویتامین D از بدن در برابر سرطان هنوز اثبات نشده است، اما شواهد نشان می‌دهد که ویتامین D ممکن است به کاهش خطر سرطان پروستات، سرطان روده بزرگ و سایر بدخیمی‌ها کمک کند. اما برای پیشگیری از سرطان به‌جز ویتامین D روی مکمل‌های دیگر حساب نکنید.
