آسیب استفاده از فیلترهای اینستاگرام

نویسنده : دکتر نجمه عابدی شرق | ‌ روان‌شناس بالینی

اینستاگرام طی سال‌های اخیر موجب برداشت جدیدی از زیبایی مخصوصا بین نوجوانان و جوانان شده و ما روزانه شاهد فعالیت گوناگون افرادی هستیم که در صفحاتی با تعداد فالوئر بالا با عنوان بلاگر یا اینفلوئنسر کسب درآمد می‌کنند و موجب فراهم شدن بستری برای خودنمایی‌های پوچ و بیهوده برای برخی افراد است.

دولت فرانسه می‌خواهد قانونی وضع کند که اگر اینفلوئنسرها عکس یا ویدئوی فوتوشاپی یا فیلترشده در اینستاگرام استفاده می‌کنند، حتما باید به فالوئرهایشان اطلاع دهند. به عبارت دیگر، تبلیغ با عکس و ویدئوی فیلتر شده، مصداق کلاهبرداری اعلام خواهد شد اما سوال اصلی این جاست که این فیلترهای اینستاگرام با تصاویر پرزرق و برق دروغین ، با ویدئوهای لاکچری بدون وجود قوانینی که بر آن نظارت داشته باشد، چه آسیب‌هایی بر روان بیننده می‌گذارد و همچنین چه آسیب‌هایی برای شخصی که از این فیلترها استفاده می‌کند، در پی خواهد داشت؟

احتمال افسردگی، خودکم‌بینی و مقایسه‌های اشتباه

یکی از مهم‌ترین و قابل تامل‌ترین معایب فیلترهای اینستاگرام، فراهم شدن بستری برای خودنمایی‌های پوچ و بیهوده و غیر واقعی برای دیگران است. متاسفانه به دلیل نبود قوانینی در فضای‌مجازی، افراد با استفاده از فیلترهای اینستاگرام چهره‌ای غیرواقعی از خود نشان می دهند و به خودنمایی می‌پردازند و بسیاری از افراد به‌صورت ناخودآگاه در واقع ظاهر غیرواقعی دیگران را با چهره واقعی خود مقایسه می‌کنند. در نظر داشتن این موضوع در هنگام استفاده از اینستاگرام بسیار مهم است؛ زیرا بسیاری از جوانان پس از مدتی استفاده از اینستاگرام دچار افسردگی و خود کم‌بینی می‌شوند.

بیزاری از خود به‌علت کمال‌گرایی

تماشای زیاد چهره‌های زیبای فیلتر شده باعث می‌شود افراد به شدت کمال‌گرا شوند، از چهره و اندام خود، از نحوه همسرداری، شرایط شغلی و … خرسند نباشند و احساس می‌کنند زشت‌ترین، بی‌اعصاب‌ترین، بی‌سلیقه‌ترین و بدترین مرد، همسر، همکار و پدر یا مادر جهان هستند. این افراد برای زیبایی بیشتر، درآمدشان را بابت خرید لوازم آرایش‌هایی که بیوتی بلاگرها تبلیغ می‌کنند و آخر هم خیلی از آن‌ها را بدون استفاده و به دلیل گذشتن تاریخ مصرفش دور ریخته‌اند، صرف می‌کنند. همچنین این مورد در رابطه با همسر اثر می‌گذارد و فرد توقع دارد همسری شبیه به بلاگرها داشته باشد غافل از این که این چهره و زندگی، فیلترشده و غیرواقعی است.

تمایل بسیار زیاد به عمل‌های زیبایی

‌افرادی که از فیلترهای اینستاگرام استفاده می‌کنند، به این باور می‌رسند که فیلترهای اینستاگرام آن قدر صورت افراد را صاف و زیبا می‌کند که وقتی بدون آن‌ها از خود عکس می‌اندازند حس می‌کنند زشت هستند، صورت چروک دارند و مدام خود را با عکس فیلتردار مقایسه می‌کنند. در نتیجه بسیار از ظاهر خود ناراضی هستند و تمایل زیادی به عمل‌های زیبایی پیدا می‌کنند.

ابتلا به اختلال بدشکلی بدن

فیلترهای اینستاگرام همچنین زمینه ابتلا به اختلال بدشکلی بدن را فراهم کرده است. مبتلایان به این اختلال، ذهن خود را به یک یا چند نقص خیالی در وضع ظاهری خود مشغول می‌کنند. در آینه نگریستن مکرر، افراط در آرایش و پوشش، ورزش‌ها و جراحی‌های بسیار زیاد، تغییر رنگ پوست، هراس از بدشکلی بدن یعنی تمرکز بر یک یا چند بخش بدن، تغییر مکرر لباس و مقایسه ظاهر خود با دیگران که باعث نقص قابل توجه در کارکردهای آن‌ها می‌شود از ویژگی‌های بارز آن‌ها محسوب می‌شود. افراد مبتلا به اختلال بدشکلی با استفاده از فیلتر تمامی ویژگی‌های خود را تغییر می‌دهند تا از این راه اضطراب و افسردگی خود را کاهش و خود را با اعتماد به نفس نشان دهند.

بستری برای نمایش اختلالات شخصیتی

نکته تامل‌برانگیز این است که اینستاگرام زمینه را برای نمایش اختلالات شخصیت فراهم می کند و افراد با فیلترهای اینستاگرام اختلال خود را به نمایش می‌گذارند و فالوئرها بدون شناخت از وجود اختلالات این افراد، رفتار آن‌ها را تقلید می‌کنند. از جمله این اختلالات اختلال شخصیت‌نمایشی، ضد اجتماعی و مرزی است. به‌طور مثال شخصیت نمایشی زمان و انرژی زیادی را صرف لباس و آرایش خود می‌کند، افراد با شخصیت ضداجتماعی با استفاده از فیلترها چهره‌ای غیر واقعی از خود نشان می دهند و با استفاده از فریب‌کاری، دروغ‌گویی، استفاده از نام مستعار برای نفع شخصی، امنیت خود و دیگران را به خطر می‌اندازند. شخصیت مرزی تلاش می‌کند توسط اطرافیان طرد نشود و با استفاده از نشان دادن چهره غیر واقعی از خود با استفاده از فیلترها احساس پوچی خود را مخفی کند.

یک توصیه مهم به والدین

مسلما هر برنامه و اپلیکیشنی که افراد را به دنیای‌مجازی وارد می‌کند، مزایا و معایب خاص خود را دارد. فیلترهای اینستاگرام هم از این قاعده مستثنا نیست و در کنار مزایا و قابلیت‌های کاربردی که ارائه می‌دهد، معایب و اشکالاتی هم دارد. بنابراین به والدین توصیه می‌شود چنان چه فرزندشان به‌طور افراطی به افرادی که سعی دارند در فضای مجازی به صورت غیر واقعی و با استفاده از فیلترها ، ظاهری جذاب داشته باشند، گرایش پیدا کرد یا چنان چه فرزندشان درگیر استفاده بسیار زیاد از فیلتر عکس‌های خود است، برای جلوگیری از بروز مشکل‌های حاد روحی، به مشاوران و روان شناسان متخصص مراجعه کنند. همچنین باید با علم بر مزایا و معایب اینستاگرام از آن استفاده کند و به هیچ وجه بدون داشتن آگاهی کامل از این اپلیکیشن، وارد دنیای بی‌انتهای آن نشود.