نرخ خودکشی در ایران بیشتر است؟

نویسنده: مریم سرخوش

سازمان بهداشت جهانی سال گذشته و در روز جهانی پیشگیری از خودکشی اعلام کرد: سالانه ۷۰۳هزار نفر در جهان، جان خود را به‌دلیل خودکشی از دست می‌دهند. به ازای هر خودکشی، احتمالاً ۲۰نفر اقدام به‌خودکشی کرده و بسیاری دیگر هم به طور جدی به فکر خودکشی هستند.

بی‌شک هر مرگ ناشی از خودکشی یک نگرانی جدی اجتماعی و فرهنگی است و تأثیر عمیقی بر اطرافیان دارد. گزارش‌های رسمی هم عوامل مختلفی را در بروز خودکشی در کشورهای دنیا دخیل می‌دانند؛ ازجمله وضعیت مالی شخص، وضعیت عمومی اقتصادی، سطح سواد، جنسیت، جغرافیا، میزان فشار کاری، اعتیاد به مواد‌مخدر و الکل، رنگ باختن معنویت، بیماری و سطح دسترسی به اسلحه.

رتبه ایران در میان کشورها از نظر خودکشی در گزارش‌های مختلف متفاوت است و از ۵۸ تا ۱۲۸ گزارش شده، اما آخرین رتبه ایران در فهرست سازمان جهانی بهداشت (WHO) 128است.

 کلیک کنید: ♥موضوعی مهم در برگ سبز خودرو که خیلی‌ها نمی‌دانند ♥

پس از شیوع پاندمی کرونا آمارهای خودکشی در کشورهای جهان به‌روزرسانی نشده اما در این میان برخی عنوان می‌کنند که عواملی ازجمله مشکلات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ایران به کاهش شادی، افزایش افسردگی و یأس در جامعه و روند صعودی خودکشی منجر شده، اما آنچه مشخص است، ایران هنوز در جمع کشورهای با نرخ خودکشی بالا قرار ندارد. این درست که مشکلات اقتصادی و فقر یکی از شایع‌ترین دلایل اقدام به‌خودکشی مطرح می‌شود و بالاترین نرخ خودکشی در جهان هم به کشور آفریقایی «لسوتو» اختصاص دارد (۷۲.۴مرگ ناشی از خودکشی در هر ۱۰۰هزار نفر) اما در سوی دیگر کره‌جنوبی به‌عنوان یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان هم نرخ بالای خودکشی را ثبت کرده است. این کشور در رتبه چهارم کشورهای با بیشترین آمار خودکشی (۲۸.۶مرگ ناشی از خودکشی در هر ۱۰۰هزار نفر) قرار دارد.

از سوی دیگر با وجود اینکه گفته می‌شود کشورهای با امتیاز شادی بالاتر، باید از میزان خودکشی کمتری برخوردار باشند اما بررسی وضعیت برخی کشورهای شمال اروپا با وجود نمرات شادی بالاتر نشان می‌دهد که نرخ خودکشی در کشورهایی مانند نروژ (۱۱.۸مرگ ناشی از خودکشی در هر ۱۰۰هزار نفر) و فنلاند (۳/۱۵مرگ ناشی از خودکشی در هر ۱۰۰هزار نفر) بالاتر از میانگین جهانی است. میانگین خودکشی در جهان براساس آخرین اعلام WHO (2000هزار تا ۲۰۱۹میلادی) ۹مرگ از هر ۱۰۰هزار نفر (۱۲.۶در مردان و ۵.۴در زنان) است. یا کشور ژاپن که یکی از پایین‌ترین نرخ‌های افسردگی در جهان را دارد، اما این کشور هم دارای یکی از بالاترین نرخ‌های خودکشی به‌ویژه در میان کودکان و نوجوانان ۱۰تا ۱۹سال است. به هر روی واقعیت این است که با هر آماری، مرگ ناشی از خودکشی یک تراژدی است و تحقیقات هم نشان می‌دهد که با درک و حمایت بیشتر می‌توان این آمارها را کاهش داد.

افزایش نرخ جهانی خودکشی

سال ۲۰۱۹ خودکشی چهارمین عامل مرگ‌ومیر در بین گروه سنی ۱۵تا ۲۹سال جهان بود و با توجه به روند افزایشی آن در جهان، ایران هم از این پدیده جهانی در امان نمانده است.

میزان خودکشی بین سال‌های ۲۰۰۰تا ۲۰۱۸در ایالات متحده ۳۰درصد افزایش یافته اما در سال‌های ۲۰۱۹و ۲۰۲۰و مقارن با سال نخست همه‌گیری کووید-۱۹ کاهش یافت. با این حال در سال ۲۰۲۰، حدود ۱۲.۲میلیون بزرگسال آمریکایی به‌طور جدی به‌خودکشی فکر کردند، ۳.۲میلیون نفر برای اقدام به‌خودکشی برنامه‌ریزی و ۱.۲میلیون نفر هم اقدام به‌خودکشی کردند. البته خودکشی خاص هیچ گروه سنی هم نیست و در همان سال، خودکشی در میان ۹علت اصلی مرگ افراد ۱۰تا ۶۴ساله، دومین عامل مرگ‌ومیر در افراد ۱۰تا ۱۴و ۲۵تا ۳۴ساله بوده است. در ایران هم یک نگرانی درباره روند رو به رشد طی سال‌های اخیر وجود داشته است؛ طبق آمار بیشتر افرادی که در ایران دست به‌خودکشی می‌زنند بین ۱۵تا ۳۵سال سن دارند.

خودکشی فقط مختص کشورهای پردرآمد و توسعه‌یافته نیست و یک پدیده جهانی در تمام مناطق جهان به شمار می‌رود. در واقع، به لحاظ عددی بیش از ۷۷درصد از خودکشی‌های جهانی در سال ۲۰۱۹در کشورهای با درآمد کم و متوسط رخ داده اما به تناسب جمعیت این آمار در کشورهای پردرآمد بیشتر است. به‌صورت کلی هم خودکشی در مردان بیشتر است، در ایران هم آمار خودکشی در استان‌های غربی بیش از شرق کشور گزارش شده است.

عوامل زیستی، روانی و اجتماعی نظیر مشکلات اقتصادی، بیماری‌های روانی، عوامل فرهنگی، مسائل سیاسی و فشارهای خانوادگی و اجتماعی از عوامل اصلی خودکشی در ایران هستند. مطالعات انجام شده در کشور هم نشان‌دهنده روند کلی افزایش مرگ ناشی از خودکشی است. نرخ خودکشی هم ۶.۲در هر ۱۰۰هزار نفر در سال ۲۰۰۳گزارش شده است. ن

نرخ خودکشی جهانی هم در سال‌های اخیر بیش از ۹.۹در هر ۱۰۰هزار نفر براساس تفسیر داده‌ها برآورد شده است. درصورت اعتماد به آمار سایر کشورها ظاهراً ایران در دهه‌های اخیر بیشترین افزایش مرگ ناشی از خودکشی در میان کشورهای منطقه مدیترانه شرقی (EMR) و کشورهای اسلامی را داشته است. این امر نشان از آن دارد که سیاست‌های ملی برای جلوگیری از خودکشی در ایران به اندازه کافی کارآمد نبوده و نیاز به مداخله احساس می‌شود.