چرا بازی مهم‌ترین نیاز رشد کودک است؟
اهمیت بازی در رشد همه‌جانبه کودکان | چرا بازی برای بچه‌ها حیاتی است؟
نویسنده: سمانه تعلیم‌دهنده | کارشناس‌ارشد مشاوره توان‌بخشی
بازی کردن برای کودکان، فقط یک تفریح نیست؛ بلکه اساسی‌ترین ابزار رشد فکری، احساسی، اجتماعی و جسمی آن‌هاست. روز جهانی بازی، یادآور این نکته ارزشمند است که بازی حقی مسلم برای هر کودک محسوب می‌شود و خانواده‌ها باید بستر مناسب برای این نیاز طبیعی را فراهم کنند. در دنیای امروز که آموزش‌های فشرده و ابزارهای دیجیتال جای بازی‌های آزاد و گروهی را گرفته‌اند، توجه به اهمیت بازی بیش از پیش ضرورت دارد.
چرا بازی کودک را می‌سازد؟
بازی نه‌تنها سرگرمی نیست، بلکه زبان ارتباطی کودکان با دنیای اطراف و با خودشان است. کودک در خلال بازی، جهان را می‌شناسد، هویت خود را می‌سازد، احساساتش را می‌شناسد و مهارت‌های حل مسئله و تعامل با دیگران را تمرین می‌کند. سازمان ملل متحد روز ۱۱ ژوئن را به عنوان روز جهانی بازی تعیین کرده است تا همه والدین و مربیان به اهمیت این موضوع توجه بیشتری داشته باشند.
بازی یک نیاز طبیعی و حیاتی است
در دورانی که صفحات نمایش و آموزش‌های سنگین، روزمره کودکان را پر کرده‌اند، بازی دیگر یک کار فرعی نیست؛ بلکه حیاتی‌ترین نیاز کودک برای رشد است. به گفته یونیسف، بازی حقی انکارناپذیر و یک عامل ضروری برای رشد ذهنی، جسمی و عاطفی است. کودک از طریق بازی، قوانین زندگی، برد و باخت، همکاری و خلاقیت را تجربه می‌کند.
تاثیرات پنج‌گانه بازی بر رشد کودک:
-
رشد ذهنی: بازی‌های ساختنی، فکری و پازل‌ها باعث افزایش خلاقیت، تمرکز و حل مسئله می‌شوند.
-
رشد عاطفی: کودک در بازی‌های نمایشی، احساسات مختلف را تمرین و مدیریت می‌کند.
-
رشد اجتماعی: تعامل با دیگر کودکان، قوانین اجتماعی مثل نوبت‌گیری و حل تعارض را آموزش می‌دهد.
-
رشد جسمی: بازی‌های حرکتی تعادل، هماهنگی عضلانی و مهارت‌های فیزیکی را تقویت می‌کنند.
-
رشد اخلاقی: کودک در بازی، برد و باخت را یاد می‌گیرد و رعایت قوانین را تمرین می‌کند.
چه بازی‌هایی مفید و ضروری هستند؟
همه بازی‌ها برای کودکان مفید نیستند. بازی‌های خوب باید دارای ویژگی‌های زیر باشند:
-
آزادانه و بدون اجبار انجام شوند؛
-
متناسب با سن، علاقه و توانایی کودک طراحی شوند؛
-
فضای خیال‌پردازی و خلاقیت را فراهم کنند؛
-
امکان تعامل با دیگر کودکان یا بزرگ‌ترها را ایجاد کنند؛
-
شادی، نشاط و خنده را به کودک منتقل کنند؛
-
کاملاً ایمن و بی‌خطر باشند.
برخی بازی‌های دیجیتالی شدیداً رقابتی یا پرتنش ممکن است باعث استرس، اضطراب و حتی انزوای کودک شوند.
اگر کودک بازی نکند چه می‌شود؟
طبق دیدگاه ماریا مونته‌سوری، بازی کار جدی و اصلی کودک است. اگر کودکان به اندازه کافی بازی نکنند، بخشی از رشد روانی، شناختی و اجتماعی آن‌ها متوقف می‌شود. در این صورت کودک انعطاف‌پذیری ذهنی کمتری خواهد داشت و در مدیریت استرس و روابط اجتماعی دچار مشکل می‌شود. بازی به کودکان کمک می‌کند دنیا را بهتر بفهمند، خلاق شوند و یاد بگیرند چطور با چالش‌های زندگی روبه‌رو شوند.
