افزایش خشونت در اردبیل؛ زنگ خطری برای سلامت روان و انسجام اجتماعی
نویسنده: صادق پارسا
ساوالان خبر: استان اردبیل، با پیشینه‌ای سرشار از فرهنگ، دین‌باوری و سنت‌های اصیل اجتماعی، در سال‌های اخیر با پدیده‌ای نگران‌کننده مواجه شده است: افزایش نگران‌کننده خشونت‌های اجتماعی. از درگیری‌های خیابانی گرفته تا نزاع‌های خانوادگی، رفتارهای پرخاشگرانه در مدارس و حتی خشونت کلامی در فضاهای مجازی، همه نشان می‌دهند که آرامش اجتماعی در این استان، در حال تهدید است.
در سال‌های اخیر شاهد افزایش اشکال مختلف خشونت بوده که ناشی از فشارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. کاهش تاب‌آوری اجتماعی و کم‌رنگ‌شدن آموزش مهارت‌های زندگی، از مهم‌ترین دلایل رشد خشونت در این استان هستند. ایجاد زیرساخت‌های حمایتی و فرهنگی راهکار مهار این بحران است.
بر اساس اطلاعات موجود، وضعیت خشونت در استان اردبیل طی سال‌های اخیر با نوساناتی همراه بوده است. در نیمه اول سال ۱۳۹۸، آمارها نشان‌دهنده افزایش ۱۵ درصدی پرونده‌های مرتبط با خشونت نسبت به مدت مشابه سال قبل بود، به‌طوری‌که تعداد پرونده‌ها از ۲۲ هزار به ۲۵ هزار و ۴۷۹ فقره رسید.
با این حال، در سال ۱۴۰۲، گزارش‌ها حاکی از کاهش ۳۸ درصدی میزان خشونت در استان اردبیل نسبت به سال قبل است.
در زمینه خشونت خانگی، پژوهشی در سال ۱۳۹۴ نشان داد که ۲۹.۶ درصد از زنان در استان اردبیل تجربه همسرآزاری داشته‌اند. در این میان، خشونت مالی با ۳۳.۲ درصد بیشترین نوع خشونت بوده و خشونت فیزیکی با ۲۷.۲ درصد در رتبه بعدی قرار دارد.
همچنین، طبق گزارش معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اردبیل، در سال‌های اخیر، نیمی از پرونده‌های کیفری در این استان مربوط به خشونت بوده است. این در حالی است که استان اردبیل از نظر جرایم خشن نظیر گروگان‌گیری و آدم‌ربایی در سطح پایینی قرار دارد.
در مجموع، اگرچه آمارها نشان‌دهنده کاهش نسبی خشونت در سال‌های اخیر است، اما همچنان نیاز به برنامه‌ریزی و اقدامات پیشگیرانه برای کاهش بیشتر این معضل اجتماعی در استان اردبیل احساس می‌شود.
دلایل پنهان در پس خشونت‌های آشکار
کارشناسان علوم اجتماعی معتقدند مجموعه‌ای از عوامل باعث بروز رفتارهای خشونت‌آمیز در جامعه شده‌اند:
-
فقر و بیکاری: نرخ بالای بیکاری در اردبیل، به‌ویژه در میان جوانان، موجب ناامیدی و بروز خشم پنهان در لایه‌های مختلف جامعه شده است.
-
مشکلات اقتصادی و فشار روانی خانواده‌ها: افزایش قیمت‌ها، کاهش قدرت خرید و نبود چشم‌انداز روشن اقتصادی، بر روابط خانوادگی اثر گذاشته و سطح تاب‌آوری مردم را کاهش داده است.
-
فقدان آموزش مهارت‌های ارتباطی: بسیاری از نزاع‌ها در مدارس یا محل کار، حاصل نبود مهارت گفت‌وگو و کنترل خشم است.
-
کاهش نظارت اجتماعی سنتی: روستاها و محلاتی که زمانی با نقش ریش‌سفیدان و نهادهای محلی مدیریت می‌شدند، اکنون از این نظارت‌ها بی‌بهره‌اند.
نقش رسانه و فضای مجازی در تشدید خشونت
رسانه‌ها، به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی غیررسمی و محتوای خشونت‌زا، سهم بالایی در عادی‌سازی پرخاشگری دارند. الگوسازی غلط از چهره‌های پرخاشگر، یا انتشار اخبار و کلیپ‌های محرک، زمینه‌ای برای تقلید رفتارهای پرخطر ایجاد کرده است. در اردبیل، گزارش‌هایی از وقوع نزاع‌های برنامه‌ریزی‌شده و انتشار آن در فضای مجازی نیز گزارش شده است.
پیامدهای افزایش خشونت در جامعه
-
کاهش احساس امنیت عمومی
-
افزایش پرونده‌های قضایی و فشار بر نهادهای انتظامی و قضایی
-
افزایش نرخ طلاق، فرار از خانه و اختلالات روانی در نوجوانان
-
کاهش سرمایه اجتماعی و بی‌اعتمادی بین افراد جامعه
راهکارها و پیشنهادها
-
توسعه مراکز مشاوره و روان‌درمانی رایگان در سطح محلات
-
برگزاری دوره‌های آموزش مهارت‌های زندگی، به‌ویژه در مدارس
-
کنترل محتوای خشن در رسانه‌های محلی و فضای مجازی
-
فعال‌سازی دوباره نقش مساجد، بزرگان محل و ریش‌سفیدان در حل اختلاف‌ها
-
اشتغال‌زایی هدفمند برای جوانان و گروه‌های در معرض آسیب