غارهای دستکند کنزق گوشه‌ای از زندگی مردم آذربایجان
نویسنده: عیسی پاشاپور
روستای تاریخی کنزق شهرستان سرعین استان اردبیل با غارهای دستکند و معماری خاص، گوشه‌ای از تاریخ کهن زندگی مردم دامنه‌های سبلان سرفراز را بازگو می‌کند و پی بردن به رازها و ناگفته‌های بی‌شمار این محوطه باستانی، همچنان به کاوش‌ها و بررسی‌های علمی نیاز دارد.
شهرستان سرعین در ۲۵ کیلومتری اردبیل واقع شده است و روستای کنزق در سه کیلومتری شهر سرعین قرار دارد و این روستا دارای غارهایی با معماری بی‌نظیر و قدمت تاریخی ۲ هزار و ۵۰۰ سال مربوط به دوره اشکانیان است که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
متاسفانه در زلزله سال ۱۳۷۵ روستای کنزق متروکه شده و کنزق جدید در جوار روستای قدیمی شکل گرفته است اما غارهای این محوطه باستانی قابلیت تبدیل به موزه، مجموعه پذیرایی و اقامتی را دارد و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل قصد دارد به ایجاد نورپردازی‌های خاص و آلاچیق و کافی‌شاپ‌هایی در معیار جهانی در محوطه کنزق اقدام کند.
در این باره بخوایند:
کنزق سرعین، برگی جدید در تاریخ استان اردبیل
طبق نظر کارشناسان، معماری صخره‌ای روستای متروکه کنزق که در امتداد شرق و جنوب شرقی دره سرسبز این روستا، روی سنگ‌های رسوبی آهکی و ماسه‌ای متراکم شکل گرفته و توسعه یافته ، از جمله آثار برجسته برای تکمیل مطالعات معماری صخره‌ای آذربایجان و ایران محسوب می‌شود.
مشخصه دیگر واحدهای معماری کنزق، فضاهایی به نسبت چهارگوش و دالان‌های راست‌گوشه یا هلالی است که در بخش‌هایی از آنها محفظه‌هایی به صورت طاقچه‌های قوسی برای قرار دادن مشعل و وسایل روشنایی تعبیه شده است.
عملیات کاوش باستان شناسی در روستای کنزق با هدف بررسی و لایه‌نگاری تاریخی با مجوز پژوهشگاه سازمان مرکزی در سال ۹۷ آغاز شده بود و بازگشایی مدخل‌های ورودی و خروجی غارهای دست کند و همچنین به دست آوردن داده‌های باستانی لایه نگاری و نقشه برداری مسیرهای داخلی آنها جهت شناساندن محوطه انجام گرفته است.
در این باره بخوایند:
روستای کنزق سرعین با زیرزمینی های حیرت انگیز
به دنبال عملیات نقشه‌برداری و توپوگرافی منطقه و تهیه و تدوین طرح جامع مرمت و احیای این اثر تاریخی، روستای کنزق به یکی از سایت‌های تاریخی پربازدید تبدیل شده است و طبق اعلام اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل، عملیات اجرایی توسعه پایگاه ملی روستای تاریخی کنزق به منظور ایجاد زیرساخت‌های گردشگری و تبدیل غارهای تاریخی و معماری دستکند به کاربری‌های فرهنگی و گردشگری با سرعت و نظارت کامل در حال اجرا است.
به همین منظور در سال ۱۴۰۱ بیش از ۲۰ میلیارد ریال اعتبار از محل اعتبارات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای توسعه این پایگاه در نظر گرفته شده بود و این پایگاه ملی و معماری دستکند، به نگین گردشگری و فرهنگی سرعین تبدیل شده و در تکمیل چرخه گردشگری سرعین در کنار آب و هوای مطبوع و ظرفیت آبدرمانی‌ها آماده ارائه خدمات است.
غارهای کنزق از جمله معماری‌های دستکند حوزه کوه سبلان است و گفته می‌شود این محوطه با بیش از ۴۵ فضای معماری دستکند، یک روستای زیرزمینی با قدمت طولانی در بازه زمانی هزاره اول قبل از میلاد تا دوره ایلخانی است و از دوره قاجار دوباره مسکونی شده و خانه‌های خشتی و کاه‌گلی با پوشش چوبی و سقف مسطح با الگو گرفتن از معماری و بافت روستایی مناطق کوهستانی آذربایجان بر روی روستای زیرزمینی ساخته شده است.
این اثر تاریخی بسیار مورد علاقه بازدیدکنندگان و گردشگران قرار می‌گیرد و متاسفانه به حد لازم شناخته نشده است.
معرفی روستای تاریخی کنزق سرعین هم از منظر میراث فرهنگی و کهن این شهرستان و استان سرعین اهمیت دارد و هم از حیث توسعه و رونق گردشگری و راه‌اندازی مشاغل مرتبط با آن برای منطقه مهم است و دستگاه‌های متولی باید در راستای شناساندن و تامین بسترها و امکانات رفاهی برای حضور خیل مسافران و بازدیدکنندگان به طور مداوم اقدام کنند.