حوالی نهمین ظهر مهر سال ۱۳۶۳ تندباد گرمیج دمای اردبیل را افزایش داده و جلوه هایی از حال و هوای پاییزی را حاکم کرده بود به گونه ای که کمتر فردی از ساکنان این شهرستان می توانست تصور بکند موج کم سابقهء برف ، کولاک و برودت ، عصر فردای همان روز از راه میرسد.

سپیده دم روز بعد زن سالخورده ای از اقوام نزدیک بنده همراه پسر جوانش سوار بر اتوبوس رهسپار تهران هستند تا از آنجا برای زیارت بارگاه علی بن موسی الرضا (ع) راهی مشهد مقدس بشوند. در منطقهء حاجی امیر یا به قول مشهور امروزی گردنهء حیران وزش شدید باد شمالشرقی که نیاکان ما به اصطلاح آن را مه می نامند موجی از هوای سرد و ابرهای کم ارتفاع را به سرعت به جانب غرب و دشت اردبیل می راند.

این در حالیست که در دشت اردبیل که به خط مستقیم هوایی حدود ۳۵ کیلومتر با این گردنه فاصله دارد به خاطر حاکمیت جریان کمفشار و هوای گرم جلوی جبهه ی سرد هنوز تندباد گرمیج گاهی با سرعت ۹۵ کیلومتر بر ساعت میوزد.

پیرزن با مشاهدهء این وضعیت جوی و موج هوای سرد و مه آلودی که به سوی اردبیل روانه شده خطاب به پسرش که در اتوبوس کنارش نشسته است می گوید : بو قار آپاریر اردبیله! (این برف می برد به اردبیل)

این ماجرا را پسر آن زن سالخورده حدود دو هفته بعد از آن تاریخ و پس از بازگشت از زیارت بارگاه امام رضا (ع) برای بنده تعریف می کرد.

دهم مهر ۱۳۶۳ ساکنان اردبیل بارش سنگین و نیم متری برف همراه سرمای طاقت فرسایی را تجربه کردند. برف از حول و حوش ساعت ۵ عصر آن روز باریدن گرفت و تا حوالی ساعت ۳ عصر یازدهم پاییز ادامه یافت. به خاطر وزش تندباد ۷۵ کیلومتری از جانب شمالشرق بارش برف با کولاک شدید و کاهش دید افقی همراه بود. همین وضعیت در کنار یخبندان شدید گذرگاهها سبب اختلال در تردد رهگذران سواره و پیاده شده بود.

از عصر یازدهم مهر با گسست ابرهای بارشزا ، برف متوقف و با کوچ واپسین توده ابرهای کم ارتفاع موسوم به مه آسمان صاف شد و تابش پرتوهای قرص مهناب بر سطح سفید و پاک برف ، گذرگاههای درونشهری اردبیل را چون روز روشن کرد.

وقوع پدیدهء آلبدو از یک سو و رخنهء هوای سرد و سنگین پشت سیستم دما را کاهش داده و عقربهء دماسنج را به سرعت به پایین فشرده و منجمد کرد. سپیده دم ۱۲ مهر کمینه دمای اردبیل به منفی ۲۳ رسید! البته در آن زمان هنوز ایستگاه مرکزی هواشناسی راه اندازی نشده بود و دمای اردبیل و بعضی پارامترهای مهم جوی در همان ایستگاه فعلی فرودگاه این شهر ثبت میشد.

بامداد همان روز گذرگاههای شهر اردبیل جلوهء عجیبی یافته بودند تپه هایی از برف در کنار خیابان ها و میدان های شهر انباشته شده و در کوچه ها نیز کوره راههای باریکی به واسطه ی برفروبی با پارو توسط اهالی محل و یا تردد پیادهء رهگذران باز شده بود.
این سرمایش زودرس خساراتی را به باغداران و سیب زمینی کاران منطقه که هنوز سردرختی ها و محصولاتشان را برداشت نکرده بودند وارد کرد.

علت اینکه پس از گذشت ۳۸ سال در این روز به یاد آن برف و سرمای تاریخی افتادم بررسی تازه ترین نقشه های آینده نگری امروز بود که براساس آن احتمال وقوع سرمایش زودرس برای نیمهء دوم مهر افزایش یافته است.

مسعود وسیله ایردموسی