منجم آماتور کیست و در این شاخه از نجوم چطور می‌شود از آسمان شب سر درآورد و از آن لذت برد؟
نویسنده: اکرم انتصاری | روزنامه نگار
«نجوم تنها شاخه‌ای از علم است که برای افرادی که رشته تخصصی‌شان نیست اما آن را دنبال می‌کنند، انجمن آماتوری دارد و آن انجمن در ایران و جهان به رسمیت شناخته می‌شود. افرادی در این شاخه داریم که از راه دیگری کسب درآمد می‌کنند اما به دلیل علاقه به نجوم وقت و هزینه زیادی صرف این قضیه می‌کنند. در همین مشهد «حسین نصری» تنها عکاس نجومی است که ۴بار شفق قطبی را در ایران ثبت کرده اما شغل اصلی‌اش مربوط به صنعت ساختمان است.» این‌ها را فاضل اطمینان کارشناس رصدی و منجم آماتور می‌گوید. او از کودکی تا حالا که ۲۵ساله است به نجوم علاقه داشته و ۵ سال است که آن را جدی دنبال می‌کند. با او درباره نجوم آماتوری که خیلی‌هایتان به آن علاقه دارید، گفت‌و‌گو کردیم.
منجم آماتور کیست و اصلا نجوم چه تاثیری روی زندگی ما دارد؟
منجم آماتور به کسی گفته می‌شود که تخصص اصلی‌اش نجوم نیست ولی یکی از علاقه‌مندی ها و حاشیه‌های جدی زندگی‌اش که شاید به متن هم سرایت کرده باشد، نجوم است. در سال‌های گذشته دولت‌ها هزینه‌های سنگینی روی کاربرد نجوم و کیهان‌شناسی دارند انجام می‌دهند؛ آمریکا در ناسا، روسیه و چین در سازمان‌های فضایی خودشان. همچنین رصدخانه های جدیدی دارد احداث می‌شود و برای تلسکوپ جیمز وب حدود ۱۰ میلیارد دلار توسط دولت‌ها هزینه شد. این‌ها نشانه اهمیت موضوع جست‌وجوی حیات در سیارات فراخورشیدی است. البته یک بخش آن، مطالعه و کشف اجزای دیگر کیهان مانند ستاره هاست و بخش دیگری که جزو وظایف جیمز وب طراحی شده، دیدن عقبه هستی است، یعنی این تلسکوپ در جایی قرار گرفته است که می‌تواند حدود ۱۳میلیارد سال گذشته ما را ببیند. عملا یک بخش نجوم دسترسی به گذشته خودمان است.
از تفاوت نجوم آماتوری و دانشگاهی بگویید. چطور بفهمیم کدام به دردمان می‌خورد؟
برای تحصیل در رشته نجوم معمولا باید کارشناسی را در یکی از رشته‌های علوم پایه مثل فیزیک خواند و برای کارشناسی ارشد گرایش نجوم و اخترفیزیک را انتخاب کرد. برای رده سنی نوجوان پیشنهاد من این است که در جمع‌های نجوم آماتوری شهرتان قرار بگیرید و شدت علاقه‌تان را بسنجید. خیلی منتظر این نباشید که بخواهید کلاس خاصی شرکت کنید یا محیطی فراهم شود. از هر فرصتی برای محک‌زدن علاقه‌تان استفاده کنید. نشانه‌های علاقه به نجوم عیان است؛ لذت بردن از تماشای ماه، دانستن موقعیت سیاره‌ها و ستاره‌ها و خیره شدن به آسمان شب، دور شدن از شهر و رفتن به جایی که آسمان کم‌غبارتر است و پرداخت هزینه زمانی. من در مباحث تئوری و عملی تقریبا متوازن پیش رفتم. توصیه‌ام این است که اگر کسی می‌خواهد یادگیری علم نجوم را شروع کند همزمان کار با تلسکوپ را یاد بگیرد، در کارگاه‌های رصدی شرکت کند و حتما این جذابیت را از دست ندهد. همین رصد هلال ماه نو، چون یک برنامه چالشی است تمرینی برای تبدیل شدن به یک رصدگر خبره به حساب می‌آید.
چطور می‌توانیم در نجوم آماتوری، توانمند شویم؟
اولین شرط، علاقه‌مندی به کیهان است. علاقه‌ای که برای مطالعه در زمینه نجوم، کشش ایجاد کند. می‌توانید صورت فلکی سیاره‌ها و موقعیت‌شان را در آسمان یاد بگیرید و اگر یک جا با خانواده یا دوستان نشستید، می‌توانید آسمان را برایشان توضیح دهید. این اتفاق خیلی جذاب است و به یک نوجوان خیلی اعتماد به‌نفس می‌دهد. حتی پس از خبره‌تر شدن می‌توانید تورهای رصدی برگزار کنید! اگر در ابتدای مسیر، کار با ابزار را بلد نیستید می‌توانید در یوتیوب، ویدئوهای مربوط به آن را ببینید و دوستانی از جنس خودتان پیدا کنید. حتی اگر تلسکوپ ندارید به مراکزی مانند انگاریوم در مشهد بروید که تلسکوپ دارند، با اعضای انجمن ارتباط برقرار کنید، رصد بروید و این فرصت را از خودتان دریغ نکنید.
در طول این سال‌ها، جذاب‌ترین تصویری که در آسمان شب دیدید، چه بوده است؟
جذاب‌ترین آسمانی که تجربه کردم، کویر سه قلعه است که در یک سری آمارها، پنجمین آسمان تاریک دنیا محسوب می‌شود و یکی از چهار گزینه احداث رصدخانه ملی در ایران بوده است. البته اولین تجربه من رصد آسمان رادکان بود که باعث شد نجوم را حرفه‌ای‌تر دنبال کنم. تنها رفته بودم رادکان و دیدم یکی، دو نفر از بچه‌های دانشگاه فردوسی با تلسکوپ مشغول رصد هستند. من هم با آن ها مشغول رصد شدم و از همان موقع نجوم برای من جدی‌تر شد.
چه اتفاقات جذاب نجومی در راه است که می‌توانیم آن را تماشا کنیم؟
امشب آخرین ابرماه یا Blue Moon امسال را در آسمان داریم و فرصت خوبی برای تماشای طلوع ماه است. در این حالت ماه در مدار بیضی‌شکلِ خودش به دور زمین، در نزدیک‌ترین حالت به زمین قرار می‌گیرد. البته قرار نیست ماه آبی شود، این فقط یک اصطلاح است و تنها قرار است ماه را در بزرگ ترین حالت ممکن تماشا کنیم.جذابیت این ابرماه دوچندان می‌شود، وقتی متوجه می‌شویم ، طلوع این ابرماه اندکی قبل از غروب خورشید است. برای تماشای طلوع این ابرماه تنها کافی است در ارتفاع مناسب و با افق باز دقایقی قبل از غروب خورشید به سمت شرق خیره شوید. در نهایت برای حفظ اتصال خودتان به دنیای نجوم آماتوری نرم افزار stellarium را نصب و موقعیت اجرام آسمانی را تمرین کنید.
