اصطلاح فوبیای مدرسه به معنای ترس کودک از مدرسه رفتن است اما متخصصان معتقدند که مشکل اساسی واهمه از رفتن به مدرسه نیست.
نویسنده: سمانه تعلیم دهنده | کارشناس ارشد مشاوره توان بخشی
گاهی فرزند شما کلاس اولی هم نیست؛ اما از چند روز مانده به شروع مدرسهها نگران است، شبها نمیخوابد و در کل فوبیای رفتن به مدرسه را دارد. ماجرای این دانش آموزان از چه قرار است؟ جداییها در تار و پود زندگی افراد تنیده شدهاند، سازش با جدایی چه به صورت گذرا یا به صورت اساسی و پایهای بخشی از فرایند رشدی مادامالعمر انسان است. جداییهایی که هرکدام فرد را وارد چالش جدیدی میکنند. شاید بتوان گفت جدایی از خانه و والدین با ورود به مدرسه از مهم ترین رویدادهای چالشبرانگیز دوران کودکی است. کودکان حساس در برابر رویدادهایی که برای بیشتر همسنوسالهایشان، تنش کمی ایجاد میکند دچار ترس شدید میشوند و ممکن است دچار مدرسههراسی شوند. والدین در این مواقع باید چه کنند؟
مشکل اساسی «واهمه از رفتن به مدرسه» نیست
اصطلاح فوبیای مدرسه به معنای ترس کودک از مدرسه رفتن است اما متخصصان معتقدند که مشکل اساسی واهمه از رفتن به مدرسه نیست، بلکه ترس از ترک خانه و اضطراب ناشی از جدایی از والدین است که علایم آن از گریستن تا سردرد، تهوع، بیاشتهایی و دلدرد را شامل میشود. عموماً در صبح زود رخ میدهد و بعد از نرفتن به مدرسه علایم فروکش میکند و در روزهای تعطیل یا آخر هفته کمتر می شود یا اصلاً دیده نمیشود.
دلایل بهوجود آمدن این مشکل
مطالعات نشان داده که چنین کودکانی معمولاً دارای والدین یا در حقیقت مادرانی کمال گرا، مستبد، بیش از حد مراقب یا سهل گیر هستند. در واقع مادران به فرزندان بیشتر میچسبند تا فرزندان به مادر. خانه کودکانی که فوبیای مدرسه دارند عموماً گرم و دور از طردشدگی و بیرحمی است، این کودکان عموماً بهره هوشی مناسبی دارند و در مدرسه شاگردان خوبی هستند ولی دارای زمینههای ترس، ناپختگی، انفعال و انزواطلبی هستند. به همین دلیل از جنگ و دعوا، ورزشهای سنگین و فعالیتهای اجتماعی اجتناب میکنند. خیلی کمتر تجربه جدایی از والدین را در کودکی کشیدهاند و به مادر وابستگی بیش از حد دارند. عواملی هم در مدرسه ترس از مدرسه را ایجاد میکنند مثل اذیت و آزار توسط کودکان یا سختگیری معلم، سر به سر گذاشتن یا لقب دادن، ترس از شکست، فشارهای امتحان، دیر رسیدن به مدرسه، عقب افتادن در نتیجه بیماری، ترس از تنبیه، تولد فرزند جدید، فوت یا طلاق والدین، جلب توجه و… .ضمن این که ترس از مدرسه در تمام طیفهای اجتماعی و سطوح هوشی دیده میشود و رایجترین آن در دوره ابتدایی است. در نخستین روز مدرسه کودکان زیادی اشک میریزند که حالت شدید آن اضطراب جدایی است.
توصیههایی برای درمان مدرسههراسی
با شرایط مدرسه جدید آشنایش کنید پیش از شروع سال تحصیلی با کودک به مدرسه بروید و اگر برای اولین سال است که به مدرسه جدید میرود، تمام قسمتهای مدرسه مانند دستشویی، آبخوری، فروشگاه و… را به کودک نشان دهید. برای آشنایی با کادر مدرسه، قبل از شروع سال تحصیلی او را به مدرسه ببرید و اجازه دهید چند کلامی با مدیر، معاون یا سایر کارکنان مدرسه گفتوگو کند.
علت ترس را شناسایی کنید بهجای مسخره کردن، تحقیر یا جدی نگرفتن موضوع ترس کودکتان از مدرسه، برای شناسایی علت ترس کودک در یک محیط امن و آرام و صمیمی با او گفتوگو کنید.
با همکلاسیهایش ارتباط بگیرید کودک را به ایجاد دوستیهای مدرسهای تشویق و به او کمک کنید تا با همکلاسیهای خود صمیمی شود. در صورت امکان دوست یا دوستان همکلاسیاش را به منزل دعوت کنید. در این زمانها از تجربههای خوشایند خود در مدرسه بگویید تا دیدگاه و تفکر فرزندتان درباره مدرسه اصلاح شود.
اعتماد به نفس فرزندتان را تقویت کنید والدین باید با افزایش اعتماد به نفس و ایجاد فضای ارتباط با همسالان و تشویق فعالیتهای گروهی، زمینه برطرف شدن ترس از مدرسه را در کودک فراهم کنند. در نهایت خودتان را آماده کنید که دردسرهای این جدایی، روزها یا حتی هفتهها به طول بینجامد و در عین حال به خودتان یادآوری کنید که آرام و خوشبین باشید. اگر شما بتوانید از پس این روزهای سخت برآیید، کودکتان به این روند عادت خواهد کرد و جداییهای بعدی خیلی راحتتر خواهد بود.
از وسایل مادر کمک بگیرید در صورت وابستگی شدید کودک به مادر میتوانید یکی از وسایل شخصی مادر مانند گیره مو را به کودک بدهید تا وجود مادر را در کنارخود احساس کند. تاکید میکنم که نادیده گرفتن ترس کودک و برخورد خشونتبار و غیرمنطقی یا بیتوجه بودن به کودک مشکل وی را تشدید میکند. هرگز کودکی را که دارای اضطراب جدایی است، در مدرسه یا کلاس رها نکنید.
این کارها را در زمان بازگشایی مدارس انجام دهید معلم، مدیر و کارکنان مدرسه را از مدرسههراسی کودک خود مطلع کنید. در صورت لزوم از مسئولان مدرسه بخواهید تا به کودک مسئولیتهای ساده و به فراخور حال او بدهند. بعد از شروع مدارس، روزهایی که آرام و بدون دردسر به مدرسه میرود، او را تحسین و تشویق کنید یا روزهایی که به دلیل بیماری در خانه میماند، اجازه ندهید بازی کند یا تلویزیون ببیند. هنگام جداشدن از وی برای او وقت بگذارید، به حرفهایش گوش دهید و با روی خوش از وی جدا شوید. در صورت لزوم به صورت تدریجی چند ساعتی را در مدرسه حضور داشته باشید و به تدریج زمان را کاهش دهید و به او اطمینان دهید که تا خودش نگوید او را تنها نخواهید گذاشت. همچنین برای پاداش دادن به کودک برای حضور در مدرسه، به او جایزه بدهید. از طرف دیگر، به دلیل امتناع کودک از رفتن به مدرسه، از انجام فعالیتهای سرگرمکننده در خانه خودداری کنید.
از روانشناس کمک بگیرید سعی کنید با ایجاد یک شبکه حمایتی امن و شاد در مدرسه برای کودک که نقش اصلی را معلم به عهده دارد و با برخورد مناسب و دوستانه نظر کودک را جلب کنید و ترس و نگرانی او را کاهش دهید. در صورت وجود اضطراب شدید جدایی حتماً با یک روان شناس یا مشاور کودک گفتوگو کنید.
