در روز جهانی چپ دست ها از دلایل علمی چپ‌دست شدن، مشکلات آن‌ها، باورهای خرافی و نتایج پژوهش‌ها درباره نابغه بودن‌شان، معروف‌ترین چپ‌دست‌ها و … گفتیم.
بیشتر انسان‌ها راست دست هستند به این معنا که برای انجام کارهای روزمره، بیشتر از دست راست خود استفاده می‌کنند، اما از سال ۱۹۹۶ میلادی، ۱۳ اوت برابر با ۲۲ مرداد «روز جهانی چپ دست‌ها» نام‌گذاری شده است. این رویداد سالانه، جشن چپ‌دستی‌ها و پیش‌نیازی برای افزایش آگاهی از مشکلات و سرخوردگی‌هایی است که آن‌ها هر روز در جهان طراحی‌شده برای راست‌دست‌ها تجربه می‌کنند. دلیل نام گذاری این روز در جهان، انتقاد از این است که تمام ابزار‌ها برای راست دست‌ها طراحی شده‌اند(مانند صندلی‌های یک دسته، قانون راهنمایی و رانندگی، میز‌های تکمیل فرم در بانک‌ها و اداره‌ها و…) و چپ دست‌ها را مجبور به استفاده از دست راست می‌کنند. همچنین یکی از اهداف این روز، مبارزه با باورهای خرافاتی درباره چپ دست‌هاست. در پرونده امروز از دنیای چپ‌دست‌ها خواهیم گفت، از مشکلات‌شان، معروف‌ترین‌هایشان و نتایج پژوهش‌های علمی درباره تفاوت‌های آن با راست دست‌ها. همراه ما باشید.
عامل چپ‌دستی چیست و آیا چپ‌دست‌ها نابغه‌اند؟
در پاسخ به این پرسش دانشمندان هنوز به جواب قطعی نرسیده‌اند اما تحقیقات زیادی نشان داده تعامل پیچیده‌ای از ژن‌ها و طبیعت باعث این مسئله می‌شود. با این که هنوز ژن‌های خاصی به نام «ژن چپ‌دستی» پیدا نشده، اما چیزی که مشخص است افراد چپ‌دست در خانواده و نیاکان‌شان چپ‌دست‌های بیشتری دارند. پژوهشگران موسسه روان‌شناسی زبان ماکس پلانک اظهار کرده‌اند عملکرد یک ژن خاص به نام NME7 و بخش‌های خاصی از آناتومی مغز، نقش بسزایی در راست‌دستی و چپ‌دستی افراد دارد. این ژن بر موقعیت اندام‌های بدن مانند قلب یا کبد و قرارگیری آن‌ها در سمت راست یا چپ بدن تاثیرگذار است. در راست‌دست‌ها نیم کره چپ مغز مسئولیت کنترل دست راست را بر عهده دارد و در چپ‌دست‌ها عکس این موضوع است. دانشمندان پس از بررسی‌ها دریافته‌اند راست‌دست‌ها به طور متوسط از نظر نداشتن تقارن مغزی در ۱۰ منطقه خاص مغز با چپ‌دست‌ها متفاوت هستند. در تمام این ۱۰ منطقه، ماده خاکستری نیم کره راست در چپ‌دست‌ها نسبتا بزرگ‌تر است. ماده خاکستری جزء اصلی دستگاه عصبی مرکزی است. دانشمندان همچنین دریافته‌اند ژنتیک روی راست‌دستی و چپ‌دستی تاثیرگذار است. طبق بررسی‌هایی که در دوران مختلف و توسط دانشگاه‌های متفاوتی انجام شده، این نظریه که چپ‌دست‌ها باهوش‌تر از راست‌دست‌ها و درصد بیشتری از نوابغ چپ‌دست هستند، به اثبات نرسیده است. با این حال براساس نتایج آزمایش‌هایی که انجام شده، چپ‌دست‌ها درصد کمی بیشتر از راست‌دست‌ها خلاقیت دارند. یک مطالعه در سال ۲۰۰۷ نشان داد که درصد بیشتری از طراحان، معماران و موسیقی‌دانان مشهور چپ‌دست هستند.
خرافات و شایعات عجیب درباره چپ‌دست‌ها
در گذشته خانواده‌ها مخالف این بودند که فرزندشان چپ‌دست باشد. این باور خرافی وجود داشت که دست چپ به شیطان تعلق دارد و هر کسی که چپ‌دست باشد سعادتمند نخواهد شد! یونانیان و رومیان باستان بر این باور بودند که تنها راه نجات از دست شیطان که او هم چپ‌دست بوده، این است که نشانه‌های عشق را در دست چپ بیندازیم. برای همین مرسوم شد که حلقه عروسی در دست چپ قرار بگیرد. همچنین گفته می‌شد که انجام دادن کارها با دست چپ نشانه نوعی ناتوانی در فرد است و آن کار به درستی انجام نخواهد شد. به همین دلیل بیشتر خانواده‌ها و معلمان سعی می‌کردند کودکان چپ‌دست را به قول خودشان تربیت کنند تا با دست راست بنویسند. در گذشته گفته می‌شد که چپ‌دست‌ها چندین سال زودتر از راست‌دست‌ها از دنیا می‌روند! شاید همین باور خرافی باعث می‌شد که پدر و مادرها تمام سعی‌شان را بکنند تا فرزندشان راست‌دست شود. اعتقادی که بعدها دانشمندان ریشه آن را در به کار گرفته نشدن چپ‌دست‌ها در مشاغل، طردشدن‌شان از جامعه و افسردگی ناشی از آن اعلام کردند. در تاریخ هم افراد چپ‌دست همیشه پایین‌تر از راست‌دستان قرار گرفته‌اند، زیرا این باور غلط وجود داشته که آن‌ها به‌دلیل ناتوانی در استفاده از دست راست، به سحر و جادو پناه می‌برند. این باور از قرون وسطی به وجود آمده که می‌گفتند وقتی آدم‌ها از دست چپ برای شست‌وشو در سرویس بهداشتی استفاده می‌کنند، آن دست کثیف و نحس است. اگر از والدین یا پدربزرگ‌ها و مادربزرگ های خود بپرسید خواهند گفت برای خودشان یا همکلاسی‌هایی که می‌شناسند اتفاق افتاده که پدر یا معلم یا ناظم با تنبیه و مداد لای انگشت گذاشتن و بستن دست با طناب و… سعی می کرده‌اند او را راست‌دست کنند. خوشبختانه با گذشت دوران و مشخص شدن این که چپ‌دست‌ها نه تنها ناتوان نیستند بلکه حتی در انجام بعضی کارها از راست‌دست‌ها هم تواناتر هستند، این تفکر غلط از بین رفت.
رایج‌ترین مشکلات چپ‌دست‌ها
هنوز و در این زمانه هم افراد چپ‌دست در استفاده از ابزارهای مناسب برای راست‌دستان و موقعیت‌های اجتماعی دچار مشکل هستند. نمونه دم‌دستی آن که حتما با آن برخورد کرده‌اید صندلی کنکور است، هنگامی که یک چپ‌دست باید در فرم ثبت‌نام اعلام کند که به صندلی چپ‌دست نیاز دارد و بیشتر اوقات هم توجهی به این درخواست او نمی‌شود! یا مثلا سر سفره وقتی یک چپ‌دست کنار راست‌دستی می‌نشیند و دست‌هایشان هنگام گرفتن قاشق و چنگال به هم گیر می‌کند، یا حتی هنگام روبوسی وقتی معلوم نیست دو بار یا سه بار، برای چپ‌دست‌ها این که اول کدام طرف صورت را جلو ببرند هم قوز بالای قوز است! سر کلاس نوشتن چپ‌دست‌هایی که کنار راست‌دست‌ها می‌نشینند هم مشکل‌ساز است. این مشکل در کار با وسایل الکترونیکی بیشتر به چشم می‌آید. از صفحه‌کلید و کلیدهای ماوس گرفته تا دکمه دوربین عکاسی و … که البته در برخی موارد نرم‌افزارها و ابزارک‌هایی ساخته شده‌اند تا وسیله راست‌دستی را برای چپ‌دست‌ها مناسب‌سازی کنند، مانند پدهای ماوس. علاوه بر کارد و قیچی و دربازکن که مخصوص راست‌دست‌هاست، در کارهای تخصصی هم وسایل مخصوص چپ‌دست‌ها بسیار کم است، مثلا ابزار جراحی اتاق عمل برای پزشکان راست‌دست طراحی شده است، یا حتی آلات موسیقی که بیشترشان برای راست دست‌هاست. به این‌ها اضافه کنید کار با دستگاه‌هایی مانند کارت خوان یا خودپرداز و … را که برای چپ‌دست‌ها سخت است. با این حال امروزه ابزار و تجهیزات زیادی برای افراد چپ‌دست طراحی شده است. بسیاری از ابزارهای دست‌راست هم قابلیت این را دارند که آن‌ها را با توجه به نیازهای شخص برای استفاده با دست چپ مطابقت داد. همچنین در جهان فروشگاه‌هایی هستند که فقط ابزار و وسایل مخصوص چپ‌دست‌ها را می‌فروشند، اما هنوز این بخش از جامعه مجبورند با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کنند.
