مشاوره فردی: پسرم بعد از ترک اعتیاد، حوصله سر کار رفتن ندارد.
سوال:
پسری ۲۸ ساله دارم که ۳ سال پیش به هروئین معتاد شد. ۲ سال تمام، من و پدرش، روز و شب پیگیرش بودیم تا موفق به ترک شد. حالا به نظرم دچار افسردگی شده و حوصله زندگی ندارد. سر کار هم نمیرود. گفتیم اعتیادش را ترک کند تا آدم شود، بدتر شد. چه کنیم؟
پاسخ:
یکی از مهم ترین چالشهای پس از ترک مواد، تغییرات خلقی ناشی از اقدام به بهبودی است. اضطراب، بیقراری، گاهی پرخاشگری، غم، تنهایی و افسردگی از جمله پیامدهای ترک مواد است که وجود هرکدام از این علایم پس از ترک غیرطبیعی به نظر نمیرسد ولی انتظار میرود که به تدریج از شدت این علایم کاسته شود.
رابطه افسردگی و اعتیاد
گفتید پسرم بعد از ترک مواد، دچار افسردگی شده. از دیرباز پیوند بین افسردگی و اعتیاد محل بحث و مناقشه بوده است، به طوری که گاهی تشخیص علت اولیه و ثانویه مبهم به نظر میرسد. به عبارت دیگر گاهی افسردگی عامل و زمینه ساز سوء مصرف مواد بوده و گاهی اعتیاد و پیامدهای همراه با آن منجر به بروز علایم افسردگی شده است. ولی هر چه که هست شناخت علایم افسردگی و راهبردهای مقابله با آن امری ضروری به نظر میرسد: احساس غم، بیعلاقه نشدن به فعالیتهای لذت بخش گذشته، مختل شدن تمرکز و توجه، احساس نا امیدی و پوچی، تغییر اشتها، اختلال خواب و در موارد شدیدتر وجود افکار خودکشی و اقدام به آن از جمله علایم افسردگی است. در صورت مشاهده این علایم در فرزندتان از روان پزشک و روان درمانگر یا شماره ۱۲۳ اورژانس اجتماعی کمک گرفته شود.
افسردگی پس از ترک، چرا؟
وجود علایم افسردگی پس از ترک مواد، به مکانیسم اثربخشی این مواد بر مدارهای مغزی انسان مرتبط است. استعمال مواد، موجب ترشح دوپامین در مغز میشود. دوپامین انتقال دهنده عصبی است که به عنوان پاداش عمل میکند و افزایش آن حس خوشایندی به فرد دست میدهد. با قطع مصرف مواد از میزان شدت ترشح دوپامین کاسته و همین عامل موجب میشود که مانند قبل احساس سرخوشی و لذت به سراغ فرد نیاید و بیمار با نشان دادن خلق پایین به مقابله با احساس سرخوشی سابق میرود. هر چه از مدت ترک مواد که میگذرد با مداخلات به موقع روان پزشکی و روان درمانی، علایم خلق پایین به حالت نرمال نزدیک میشود و تا زمانی که سیستم پاداش مغز به عملکرد عادی خود برگردد، ادامه مییابد.
ضرورت برخورد همدلانه و عاری از سرزنش با پسرتان
در ابتدا شما و تک تک اعضای خانواده ضمن آگاهی و شناخت درباره پدیده اعتیاد و روشها و پیامدهای همراه با ترک، با شیوه همدلانه و عاری از هرگونه سرزنش و تحقیر به تسهیل فرایند درمان مبادرت ورزید. ترک مواد صرفا احراز آزمایش منفی نیست بلکه شناسایی و رفع پیامدهای ترک بسیار با اهمیت شناخته میشود چرا که بی توجهی به این پیامدها مانند افسردگی احتمال بازگشت به اعتیاد را به شدت افزایش میدهد. «گفتیم اعتیادش را ترک کند تا آدم شود»، این جمله که در سوالتان مطرح کردید، نشان دهنده استیصال و ناامیدی از فرایند درمان است و هیچ فردی از چنین جملهای، حس همدلانه ای پیدا نمیکند.
اشتغال بعد از ترک؛ شمشیر دو لبه
تغییرات حاصل از درمان اعتیاد به تدریج اتفاق میافتد. این که ما انتظار داشته باشیم که فرد معتاد بلافاصله بعد از اقدام به ترک مانند افراد سالم ۸ ساعت مفید کار کند انتظار به جایی نیست. حتی گاهی کار زیاد بلافاصله بعد از شروع ترک باعث خستگی مفرط بیمار میشود و به منظور رفع خستگی و کسب حتی خوب مجدد به مواد رو میآورد. از سوی دیگر بیکاری صِرف هم فرصت نشخوار فکری و زمینه را برای سوء مصرف مواد فراهم میکند. بنابراین لازم است که فرزند شما به تدریج وارد فرایند اشتغال و از انتظارات بیش از حد خودداری شود. همچنین پیشنهاد میشود ضمن تمرکز و تفکر در خصوص مسائل مطرح شده از متخصصان روان پزشکی و روان درمانی هم کمک بخواهید.
نویسنده : مصطفی نجمی | پژوهشگر حوزه اعتیاد
