راز عدد ۴۱ در آیین شمع‌گردانی اردبیل چیست؟
به گزارش دیدشهر، یکی از آیین‌های اصیل و کهن استان اردبیل که در روز نهم محرم‌الحرام (تاسوعای حسینی) برگزار می‌شود، آیین معنوی و پرشور «شام پایلاماق» یا شمع‌گردانی است. این مراسم که در گویش محلی «شمع پایلاما» نامیده می‌شود، ریشه‌ای هزار ساله در فرهنگ مذهبی و اجتماعی مردم این خطه دارد و نمادی از وفاداری به حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) و یاران باوفای امام حسین (ع) است.
شمع‌گردانی؛ آیینی نذری با رمز و رازهای عمیق
در این آیین پرشکوه، اهالی اردبیل با نیت خالصانه و عشق حسینی، در ۴۱ مسجد مختلف سطح شهر، شمع نذری روشن می‌کنند. فلسفه عدد ۴۱، برگرفته از باورهایی‌ست که به تعداد منزلگاه‌های طی‌شده توسط امام حسین (ع) از مدینه تا کربلا اشاره دارد. شرکت‌کنندگان در این مراسم، با نیت حاجت‌روایی و برآورده‌شدن آرزوهای خود، ۴۱ شمع نذری را که از پیش آماده کرده‌اند، در مساجد مختلف روشن می‌سازند.
آداب و مراحل آیین شمع‌گردانی در اردبیل
این مراسم در قالب گروهی یا انفرادی برگزار می‌شود. در شکل گروهی، یک فرد آشنا به مسیر ۴۱ مسجد به عنوان سرگروه انتخاب می‌شود که با ذکر صلوات و رجزخوانی، دیگر افراد را همراهی می‌کند. مردم با در دست داشتن شمع‌هایی که در حیبه یا کیسه مخصوص قرار دارد، از مسجد محل خود به سمت مساجد دیگر حرکت می‌کنند.
پس از ورود به هر مسجد، شرکت‌کنندگان با بوسیدن تشت آب که در بسیاری از مساجد به عنوان نماد تبرک قرار دارد، مقداری از آب آن را در شیشه‌ای کوچک می‌ریزند تا به عنوان آب شفابخش نگهداری کنند. سپس شمع‌ها را با اشک و ذکر مصیبت در سوگ علمدار کربلا، روشن می‌کنند.
شمع گردانی، نماد وفاداری به حضرت عباس (ع)
به گفته‌ی پژوهشگران، آیین شام پایلاماق نه تنها یک سنت مذهبی، بلکه تجلی احساسی عمیق از وفاداری و عشق به حضرت ابوالفضل (ع) است. عزاداران با چشم اشک‌بار و دل‌های شکسته، این شمع‌ها را روشن می‌کنند تا عشق خود به شهیدان کربلا را در پرتو این شعله‌ها به تصویر بکشند.
بیوک جامعی، پژوهشگر تاریخ اردبیل، در این‌باره می‌گوید:
«شمع‌گردانی، آیینی است که نشان‌دهنده‌ی ریشه‌های عمیق ایمان مردم اردبیل به فرهنگ عاشورا و ارادت خاص‌شان به حضرت عباس (ع) است. این آیین حتی در متون تاریخی نیز به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی و مذهبی اردبیل ذکر شده است.»
نقش زنان در آیین شمع‌گردانی
حضور زنان در این آیین باشکوه نیز بسیار پررنگ و چشمگیر است. بسیاری از بانوان با حضور در مساجد و به‌ویژه در سقاخانه اردبیل، شمع روشن کرده، حاجات خود را با نذر و نیاز به حضرت عباس (ع) عرضه می‌دارند. برخی از آن‌ها با گره‌زدن پارچه‌های سبزرنگ به نرده‌ها و ضریح‌ها، درخواست شفای بیماران، گشایش امور یا حل مشکلات را مطرح می‌کنند.
جلوه‌ای از فرهنگ شیعی با قدمتی چند صد ساله
آیین شمع‌گردانی، از دوران صفویه تاکنون، به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ عزاداری اردبیل به شمار می‌رود. در گذشته، این آیین با پای پیاده و از صبح روز تاسوعا تا غروب انجام می‌شد، اما امروزه با استفاده از وسایل نقلیه یا طی مسیرهای کوتاه‌تر، با همان شور و حرارت قلبی اجرا می‌شود.
نتیجه‌گیری: آیینی ماندگار در دل تاریخ
آیین «شام پایلاماق» بیش از آنکه یک رسم باشد، جلوه‌ای از وفاداری و عشق خالصانه مردم اردبیل به فرهنگ عاشورایی است. روشن‌کردن شمع‌هایی که هرکدام حامل نذری، آرزویی یا نیایشی‌ست، نماد زنده نگه‌داشتن شعله‌های ایمان و ایثار در دل تاریخ است.
این آیین سنتی کهن، نه‌تنها در اردبیل بلکه در بسیاری از مناطق آذری‌زبان ایران نیز اجرا می‌شود و با گذر زمان، همچنان با شکوه و اصالت در حال برگزاری است؛ چرا که عشق به حضرت عباس (ع)، مرز و زمان نمی‌شناسد.
