تخریب جنگل‌ها؛ زخمی عمیق بر پیکر زمین

صادق پارسا

ساوالان خبر: در این گزارش، روند فزاینده تخریب جنگل‌ها در ایران و جهان بررسی شده و با تأکید بر پیامدهای زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی این پدیده، راهکارهایی برای مقابله مؤثر با آن از طریق قانون‌گذاری، مشارکت مردمی و آگاهی‌بخشی ارائه شده است.

جنگل‌ها، شش‌های تنفسی زمین هستند. موجوداتی خاموش اما زنده که بدون هیچ چشم‌داشتی، میلیون‌ها سال است به بشر اکسیژن می‌بخشند، چرخه آب را تنظیم می‌کنند، از خاک محافظت می‌کنند و پناهگاه هزاران گونه زیستی‌اند. اما با همه این اهمیت حیاتی، بشر در دهه‌های اخیر با بی‌توجهی، طمع، غفلت یا ناآگاهی، چنان بر پیکر این طبیعت سبز تاخته که اکنون زنگ خطر تخریب جنگل‌ها بلندتر از همیشه به گوش می‌رسد.

در کشور ما، ایران، این زخم سبز بیشتر در نقاط شمالی، غربی و برخی مناطق جنوبی دیده می‌شود. ساخت‌وساز بی‌رویه، قاچاق چوب، تصرف غیرقانونی اراضی، توسعه گردشگری بدون مدیریت، سوزاندن عمدی یا ناخواسته جنگل‌ها برای تبدیل آن‌ها به اراضی کشاورزی یا ویلا‌سازی، همگی دست به دست هم داده‌اند تا روند تخریب جنگل‌ها شتاب بگیرد.

بر اساس آمارها، هر سال صدها هکتار از جنگل‌های ایران از بین می‌روند، بی‌آنکه جایگزینی برای آن‌ها کاشته شود یا منابع طبیعی توان بازسازی خود را داشته باشند. این تخریب تنها به‌معنای از دست رفتن فضای سبز نیست، بلکه یک تهدید جدی برای امنیت زیستی، اقتصادی و حتی سیاسی کشور به‌حساب می‌آید. چرا که نابودی جنگل‌ها مستقیماً بر منابع آب، کیفیت هوا، اقلیم، اشتغال روستایی و پایداری جمعیت در نواحی محروم اثرگذار است.

افزون بر آن، کاهش پوشش جنگلی در بلندمدت می‌تواند باعث افزایش گرد و غبار، بیابان‌زایی، کاهش بارش، فرونشست زمین و حتی مهاجرت اجباری مردم از مناطق آسیب‌دیده شود. این مسائل به‌صورت زنجیروار بر اقتصاد ملی و زندگی شهروندان تأثیر می‌گذارد.

اما راهکار چیست؟ آیا صرفاً باید نظاره‌گر بود؟ قطعاً خیر. بازدارندگی قانونی، اصلاح ساختارهای ناظر بر منابع طبیعی، جرم‌انگاری زمین‌خواری و آتش‌سوزی عمدی، تخصیص بودجه برای احیای جنگل‌ها، آموزش عمومی درباره اهمیت حفظ منابع طبیعی و تشویق مشارکت مردمی در طرح‌هایی مانند «هر ایرانی، یک درخت» از جمله اقداماتی است که می‌توانند جلوی این روند خطرناک را بگیرند.

همچنین رسانه‌ها، به‌ویژه در عصر دیجیتال، می‌توانند با تولید محتوای آگاه‌کننده و مستند، نقش موثری در شکل‌دهی به افکار عمومی و فشار اجتماعی بر متخلفان ایفا کنند. اگر مردم بدانند که تخریب جنگل‌ها تهدیدی برای سفره‌های آب زیرزمینی، محصولات کشاورزی، تنفس کودکان و حتی آینده سکونت‌گاه‌های انسانی است، نگاه خود را نسبت به منابع طبیعی تغییر خواهند داد.

در پایان باید گفت که حفظ جنگل‌ها، تنها وظیفه‌ سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی یا چند فعال محیط‌زیست نیست. این یک مسئولیت عمومی است که آینده همه ما به آن گره خورده است. سکوت امروز ما، هزینه‌ای است که فرزندان‌مان فردا خواهند پرداخت.

Deforestation: A Deep Wound on the Body of the Earth